Karaoğlan Mantarı (Tricholoma terreum)

Tricholoma terreum – Karaoğlan Mantarı

Taksonomi – Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar- Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales 

Aile: Tricholomataceae

Cins: Tricholoma 

Tür: Tricholoma terreum

Tricholoma terreum – Karaoğlan mantarı, çam ormanlarında gruplar halinde bulunur. Ülkemizin çeşitli bölgelerinde ve Avrupa’da sıkça rastlanan Tricholomataceae ailesine mensup bir türdür. Çok fazla toplayıcılığı yapılmakta olup, köylü pazarlarında da sıkça satılmaktadır. Ancak, son araştırmalara göre (Yenilebilirlik ve Toksisite bölümünde yer verilmiştir), içerisinde bulundurduğu bazı maddelerin Rabdomiyaliz’e sebep olduğu, bu yüzden tüketilmemesi gerektiği söylenmektedir. Avrupa’da Grey Knight (Gri şövalye), ülkemizde de yöresel olarak, Karakız mantarı, karaca mantarı, karacaoğlan, karı koca, garagöce, karagöce, karaoğlan mantarı gibi isimlerle anılır. Biz de Mantarlı Yaşam ailesi olarak bu mantarı, Karaoğlan mantarı ismiyle detaylı inceleyeceğiz;

Şapka: Karaoğlan mantarının şapka çapı, değişik evrelerinde 3-8 cm olarak gözlemlenebilir. Başlangıçta, çan şeklinde yoğun siyah tüyümsü yapı, büyüme evresinde dışbükey olarak açılır. Ergenlik evresinde ise siyah- beyaz çatlaklı yapı merkeze doğru yoğunlaşırken lamellere yaklaştıkça beyaz çerçeve oluşturur. Merkezde umbo olarak tabir ettiğimiz çıkıntı bulunur. Şapka üstü kuru ve keçeleşmiş şekildedir. Şapka eti beyazdır.

Lameller: Dikey geniş aralıklı lamellere sahip olup, şapka ile birleşme bölgesinde gövdeye kadar uzanmayan çengelli yapıda kısa lameller bulunur. Başlangıçta temiz, beyaz renkte gözlemlenirken, erginlik evresinde gölgeli beyaz yapıya bürünür.

Gövde – Sap: Uzunluk 3-6 cm olarak görülürken, sap çapı 0.5-1.5 cm olarak gözlemlenir. İlk başlarda, sap eti dolu ve sert iken, yaşla beraber boşluklu ve kırılgan yapıya bürünür. Sap, tek parça olup, üzerinde yüzük bulundurmaz, volvası yoktur.

Koku: Toprak kokusu vardır.

Spor Baskısı: Spor rengi beyazdır.

Habitat: Genelde karaçam ( Pinus nigra) ormanlarında sık karşılaşılmasına rağmen, diğer iğne yapraklı, meşe karışık ormanlarda, ve ladin ormanlarında görülebilir. Genel dağılım alanı Türkiyenin çeşitli bölgeleri olmasına rağmen, Batı Karadeniz Bölgesinde, özellikle Kastamonu ve çevresinde çok sık karşılaşılan bir türdür.

Mevsim: Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Halen çoğu kaynakta iyi yenilebilir tür olarak geçmesine rağmen, üzerindeki tartışmalar devam etmektedir. 2014 yılında (X Yin  ve ark. ,  Chem. – EUR. J. , 2014,  20 , 7001 (DOI: 10.1002 / chem.201400226 ) Çin’de görülen vakalar üzerine yaptıkları araştırmalarda, zehirlenme vakalarına sebep olan mantar türünün zehirli Tricholoma equestre olabileceğini, Tricholoma terreumun da sorumlu madde saponaceolide barındırdığını, ancak saponaceolide hücre yapısının Tricholoma equestre’de bulunan toksik maddeden farklı olduğunu tespit etmişlerdir. Zehirlenme yaşayan hastaların Tricholoma terreum tükettiğini bildirmesine rağmen zehirli Tricholoma equestre ile karışık tüketim yapmış olabilecekleri de değerlendirilmektedir. Yapılan çalışmaların devamında Tricholoma terreumdan 15 adet triterpenoid, terreolid ve saponaseolid maddeleri, 88.3 ve 63.7 mg / kg miktarında farelere enjekte edilmiş ve ölümlerine sebep olmuştur. Sonuç olarak Her ne kadar Tricholoma equestre kadar vaka görülmese de, içerisinde ihtiva ettikleri toksik maddelerin benzer yapılarda olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, daha yeni araştırmalardan, yalnızca anormal miktarda Tricholoma mantarının rabdomiyolizi tetikleyebileceği ve bireysel bir reaksiyon olmadığı sürece yaklaşık 200 g mantarın normal tüketiminin güvenli olduğu ortaya çıkmıştır. Doğada nice lezzetli türler olduğu ve doğal mantarları tüketmenin şakası olmadığı ve elde edilen sonuçlar çerçevesinde halen tartışmalı olan bu türü biz, Mantarlı Yaşam ailesi olarak bu mantarın sakıncalı ve zehirli bir tür olarak görülmesini tavsiye ediyor ve kesinlikle tüketilmemesini öneriyoruz.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Bu makalenin yazılmasında destek olan başta Şahin Dönmez ve Naim Güleç hocamıza ve Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.