Örtük mantarı (Gymnopilus penetrans)

Gymnopilus penetrans – Örtük mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Cortinariaceae

Cins: Gymnopilus

Tür: Gymnopilus penetrans

Gymnopilus penetrans, diğer Gymnopilus türleri gibi tanımlanması kolay mantarlardandır. Dünyada Common Rustgill olarak bilinirler. Türkiye’de ise Örtük Mantarı ismi ile Türkiye Mantarları Listesi kitabına girmiştir. Bu Rustgill’lerin (Rust=Pas ve Gill= Lamel) paslı görünümlü lamelleri vardır. Yaygın bir tür olan G.penetrans kozalaklı ağaç kalıntılarında hatta talaş üzerinde dahi çok sayıda büyüyebilirler.

Gymnopilus, 1879’da Fin mikolog Petter Adolf Karsten (1834 – 1917) tarafından yeni bir cins adı olarak önerilmiştir.  Bu jenerik ismin kökeni, çıplak anlamına gelen Gymn ön eki ve şapka anlamına gelen -pilus son ekidir, dolayısıyla çıplak veya kel şapkalar, bu cinsteki mantarların beklenen bir özelliğidir. Spesifik isim penetrans ise nüfuz etmek anlamına gelir.

Şapka: 4-8 cm çapındaki Common Rustgill şapkaları, zamanla düzleşir ve bazen sığ bir merkezi çöküntü oluştururlar. G.penetrans şapkası ipeksi ve pürüzsüzdür. Turuncu-kahverengi tonlarında olan şapka rengi uçlarda, kenarlarda daha açık renklerde olur.

Lameller: Sık ve sapa bitişik G.penetrans lamelleri genç örneklerde sarıdır, olgunlaştıkça paslı-kahverengi lekelerle kırmızımsı-kahverengiye döner.

Gövde-Sap: Örük mantar sapı  4-7 cm uzunluğunda ve 0,6-1,2 cm çapındadır. Sap, sarımsı, kızarık turuncu-kahverengidir. Sapta ince uzunlamasına lifleri olup, sapında yüzük yoktur.

Koku: Az da olsa meyvemsi bir kokusu vardır. Bu kesildiğinde ve berelendiğinde daha belirgindir. Tadının ise acı olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Elipsoidal, 7-9 x 4-5.5um boyutlarında olan sporları çok küçük siğillerle kaplıdır. Spor baskısı rengi paslı turuncu-kahverengidir.

Habitat: Common Rustgill, iğne yapraklı ormanlarda ve çok nadiren de olsa sert ağaçlarda kütüklerde ve kütüklerde kümeler halinde görülür.  Bu tür giderek daha yaygın hale geliyor çünkü çalılıklardaki yabani otları kontrol etmenin bir yolu olarak bahçıvanlar arasında çok popüler olan talaş malçında yetişiyor.

Mevsim: Yaz ve Sonbahar, özellikle Haziran-Kasım arası mevsimidir.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu cinse ait diğer mantarlar gibi bu tür de yenmeyen bir Gymnopilus’tur. Hatta zehirli olduğuna dair ciddi bildiler mevcuttur. Gymnopilus cinsindeki birkaç türün kesinlikle ciddi şekilde zehirli olduğu bilinmektedir ve dünyanın belirli bölgelerinden alınan örneklerin bazılarında psilosibin gibi halüsinojenik maddeler içerdiğine dair önemli kanıtlar vardır. Bu nedenle biz Mantarlı Yaşam ekibi olarak Gymnopilus cinsindeki tüm mantarların zehirli mantar gibi muamele görülmesini tavsiye ediyoruz.

Ek bilgiler: Gymnopilus junonius benzer ama o daha büyüktür ve bir gövde halkasına (yüzük) sahiptir, ormanlık habitatta meydana gelir, ancak G.penetrans’ın aksine, daha çok sert ağaç kütüklerinde ve hasta ağaçlarda ve bazen de kozalaklı (iğne yapraklı) ağaçlarda görülür. Phaeolepiota aurea, granüllü yani tanecikli bir şapkaya ve çok daha büyük bir sapa sahip, daha nadir bulunan bir mantardır. Buna ilaveten sporları açık sarı-kahverengidir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.