Agaricus urinascens – Küt Kızıl Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Agaricaceae
Cins: Agaricus
Tür: Agaricus urinascens
Agaricus urinascens, At Mantarı-Agaricus arvensis ile kolayca karıştırılabilir. Her iki Agaricus türü de oldukça lezzetli ve iyi yenilebilir türlerden olduğu için, bu benzerlik mantar avcıları için pek sıkıntı yaratmaz!
Mikoloji dünyası için yeni ve modern bir mantar olan bu tür, ilk olarak 1938 yılında Danimarkalı mikolog Frits Hansen Møller (1887 – 1962) ve Alman mikolog Julius Schäffer (1882 – 1944) tarafından Psalliota urinascens binom bilimsel adı ile tanımlanmıştır.
Bu türün iki çeşidi artık tanınmaktadır ve bu nedenle aday çeşitlilik resmi olarak Agaricus urinascens var. urinascens olarak adlandırılır. Agaricus urinascens var, excellens, çok nadir bir türdür ve ormanlık alanlarda bulunur.
Agaricus urinascens bilimsel adı ise, Almanya doğumlu Amerikalı Rolf Singer’ın 1949 tarihli bir makalesinden (1951’de yayınlandı) kalmadır.
Agaricus urinascens- Küt Kızıl Mantarının eş anlamlıları arasında; Psalliota villatica, Psalliota arvensis ssp. macrospora, Psalliota urinascens, Agaricus macrosporus, Psalliota macrospora ve Agaricus albertii bulunmaktadır.
Şapka: Başlangıçta küresel olan Agaricus urinascens- Küt Kızıl Mantarı şapkası plano dışbükey olacak şekilde genişler ve sonunda haddelenmiş bir kenar olmadan düzleşir. Şapka yüzeyi olgunlukta radyal olarak fibrilloz veya pulludur. Şapka rengi ilk başta beyazdır ancak soluk koyu sarıya dönüşür ve özellikle morardığında kenarın yakınında hafifçe sararır. Şapka boyutları olgunlukta 10 -16 (max 25) cm çapa kadar büyür. Tam olgunlukta, şapka yüzeyi yavaşça sarımsı bir renk alır.
Lameller: Gençken soluk grimsi pembe renkli lameller, sık serbest (saptan bağımsız) ve biraz dalgalıdır. Mantar olgunlaştıkça ve de yaşlandıkça koyu kahverengi veya morumsu kahverengi olur. Lamel uçları yani kenarlar biraz daha soluktur.
Gövde-Sap: Küt Kızıl Mantarı sapı 2-3.5cm çapında ve 7-12 cm uzunluğundadır. Sap hafif klavatlı bir taban ve sarkıt membranlı bir yüzük ile fusiform ila silindiriktir. Sapın toprağa yakın alt yüzeyi bir dişli çarkı gibi desenlidir. Yüzüğün üst bölümlerinde ise yüzey pürüzsüzdür, altında ise oldukça düzensiz yılan derisi benzeri bir desende beyaz veya hafif kahverengimsi pullarla kaplanmıştır. Kesildiğinde veya berelendiğinde sap eti hafifçe kahverengiye döner, bu renk değişimi en belirgin şekilde sap tabanında gözlemlenir.
Koku: Genç örneklerin badem gibi koktuğu, ama olgunluk ve yaşlılık dönemlerinde bu badem kokusunun yerini şiddetli bir amonyak kokusunun aldığı, ismi gibi idrar koktuğu bildirilmiştir.
Spor Baskısı: Spor baskısı rengi kahverengidir. Basidiosporlar elipsoidal ve pürüzsüz olup, 8.5-12.3 x 5.2-6.9 µm boyutlarındadır.
Habitat: Türkiye’de resmi kaydı yapılmış bölgeler arasında Karadeniz Bölgesi, Erzurum – Kars ve Yukarı Fırat Bölümleri ve Antalya Bölümü bulunmaktadır.
Mevsim: Yaz – Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilir çayır mantarları arasındadır. Lezzeti en az At mantarı – Agaricus arvensis kadar iyidir.
Ek bilgiler: At Mantarı-Agaricus arvensis ile oldukça benzerler. A. arvensis ilk başlarda benzer bir beyaz şapkaya sahiptir, ancak olgunlukta şapkası daha sarımsı bir renk alır; sporları Agaricus urinascens-Küt Kızıl Mantarının sporlarına nazaran çok daha küçüktür (ve olgunluk evresinde daha az kolar!).
Agaricus osecanus diğer bir benzer türdür, ancak çok daha küçük sporlara sahiptir; ayrıca olgunlaştığında bile ezilmiş badem kokar.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
