Armillaria ostoyae – Külahlı Bal Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm : Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Physalacriaceae
Cins: Armillaria
Tür: Armillaria ostoyae
Physalacriaceae familyasındaki patojenik bir mantar türüdür. Bal mantarlarının pek çok formu vardır ve bazı kitaplarda hepsine Armillaria mellea bilimsel adı verilmiştir, fakat artık farklı türlere ayrılmıştır. Bunlardan bir tanesi de Dark Honey Fungus olarak bilinen Armillaria ostoyae’dir. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitaptaki ismi ise Külahlı Bal Mantarı’dır..
Bal mantarları uzun yıllar yaşayabilir. Misel adı verilen ince, iç içe iplikler olarak, toprak içinde canlı veya ölü odunlarda bulunurlar. Uygun koşullarda bir yeraltı miselyumu yüzlerce, hatta binlerce yıl hayatta kalabilir. 1992’de Washington eyaletinde bulunan bir Bal mantarının ( A. ostoyae) peri halkası, 1500 dönümlük bir alana yayılmıştı ve o an dünyanın bilinen en büyük canlı organizmasıydı.
2000 yılında doğu Oregon’da bulunan Dark honey fungus ise 2200 dönümlük bir alanı kaplıyordu ve yaklaşık 2400 yaşında olduğu tahmin edildi.
Bu tür 1970 yılında Henri Charles Louis Romagnesi tarafından Armillariella ostoyae olarak tanımlanmıştır. 1973 yılında Çek mikolog Josef Herink tarafından şu an kullanılan cinsine taşındı ve Armillaria ostoyae olarak yeniden adlandırıldı. Eş anlamlıları arasında Armillaria obscura ve Armillaria polymyces bulunur.
Bu mantar, çoğu parazit mantar gibi, cinsel olarak çoğalır. Mantarlar, olgun bir mantar tarafından çevreye salınan sporlar olarak hayata başlar. Sporlar için iki çiftleşme türü vardır (erkek ve dişi değil ama benzer şekilde). Sporlar rüzgar gibi çevresel faktörler tarafından dağılabilir veya bir hayvan tarafından taşınabilir. Sporlar bir kez dinlenme durumunda olduğunda, tek spor, tamamlayıcı bir çiftleşme tipiyle ve aynı türden bir sporla temas etmelidir. Tek spor izolatları farklı türlerden ise, koloniler birlikte kaynaşmayacak ve ayrı kalacaklardır. Aynı türden iki izolat ancak farklı çiftleşme türleri bir araya geldiğinde birleşik koloniler oluştururlar.
Şapka: 5 ila 15 cm çapındadır. Başlangıçta derin dışbükey, sonra basık bir merkezle düzleşir. Renk genellikle kırmızı-kahverengidir ancak nem oranı yüksek olduğunda daha soluk olur. Genç evrelerde kahverengi pullarla kaplıdır. Olgunlaştığında kenar neredeyse pulsuzdur. Şapka eti beyaz ve sıkıdır.
Lameller: Zayıf bir şekilde azalan lameller sık ve beyazdır, yavaş yavaş krem veya pembemsi renk alır.
Gövde-Sap: 5 ila 15 mm çapında ve 6 ila 15 cm yüksekliğinde, ince yünlü bir yüzeye sahiptir. Yüzükten yukarısı beyaz, aşağı kısım renklidir. Gövde eti beyaz, dolgun ve sıkıdır. Alt tarafında belirgin koyu kahverengi veya siyah pullar bulunan beyazımsı bir çift halka olgunlaşmaya devam eder ve bu onu Armillaria mellea’dan ayıran bir özelliğidir.
Koku: Hafif asidik kokusu, güçlü asidik bir tadı vardır.
Spor Baskısı: Spor baskısı beyaz olup, sporlar elipsoidal, pürüzsüz, 8-11 x 5-7µm boyutlarındadır.
Habitat: Kozalaklı ağaçlarda ve bazen geniş yapraklı ağaçlarda parazit olarak, ayrıca ölü kütüklerde ve köklerde ve bazen de düşmüş dallarda saprobik olarak yaşar.
Asitli toprağın olduğu yerlerde çok yaygın olan bu mantar, anakara Avrupa’da, Asya’nın bazı bölgelerinde ve Kuzey Amerika’da görülür. Armillaria türlerine Avustralya ve Yeni Zelanda’da da rastlanılmıştır.
Türkiye’de kaydı yapılmış bölgeler arasında, Güney Marmara Bölümü, Karadeniz Bölgesi, Yukarı ve Orta Fırat Bölümleri ile Adana Bölümü bulunmaktadır.
Bal mantarı , kütüklerde 50 yıl yaşayabilir. Kimyasal işlemler mantarı tamamen yok etmez ve maliyet etkin değildir.
Aşağıdaki özellikler tanımlandıktan sonra bir ağaçta bu parazit mantar teşhisi konur:
- Ağaç tabanından reçine akışı
- Taç incelmesi veya renginin sarı veya kırmızıya dönüşmesi
- Konilerin sıkıntılı mahsulü
- Kabuğun altında beyaz miselyum fanı
- Kök yüzeylerine nüfuz eden siyah rizomorflar
- Sonbaharda ağacın dibine yakın bal rengi mantarlar
Kök hastalıkları problemlerini yönetmeye yönelik en sık ve etkili yaklaşım, hastalığa toleranslı olan sahaya uygun ağaç türlerini yeniden dikerek onları son hasatta kontrol etmeye çalışmaktır. Hastalık merkezindeki tüm ağaçlar ve 50 feet (15 m) içindeki enfekte olmayan ağaçlar kesilmelidir. Bir hastalık merkezinin 100 feet (30 m) yakınına son derece hassas bir türden hiçbir ağaç dikilmemelidir.
Mevsim: Temmuz-Aralık ayları arası.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Tüm Armillaria türleri uzun yıllar boyunca iyice pişirildiğinde genellikle yenilebilir olarak kabul edilir. Lakin bazı kişilerde alerjen tepkiler oluşturabilir ve hazmı zordur. Sapları serttir ve atılır. İlk kez tüketecekseniz porsiyonu az tutmanız ve yavaş yavaş arttırmanız önerilir.
Ek bilgiler: Benzer türler; Armillaria mellea ve Armillaria gallica’dır.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
Bir yanıt yazın