Şeytanın parmakları mantarı (Clathrus archeri)

Clathrus archeri – Devil’s fingers

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Phallales

Aile: Phallaceae

Cins: Clathrus

Tür: Clathrus archeri

Clathrus archeri yaygın olarak Şeytanın Parmakları (Devil’s Fingers) olarak bilinir. Ayrıca, Octopus stinkhorn (Ahtapot Mantarı) , Squidward mushroom ismi ile de kaynaklarda geçmektedir. Biz Mantarlı Yaşam ailesi olarak bu olağanüstü türü İngilizceden direk çevirisi ile Şaytanın parmakları mantarı olarak inceleyeceğiz.

İlk olarak 1860 yılında İngiliz mikolog Miles Joseph Berkeley bu türü tanımladı ve ona bilimsel Lysurus archeri adını verdi, böylece bazionimini kurdu. Bu nadir (Avrupa’da) mantar, İngiliz mikolog Donald Malcolm Dring (1932-1978) tarafından Clathraceae familyası hakkındaki 1980 monografisinde Clathrus cinsine taşındığında, adı Clathrus archeri oldu.

Clathrus archeri’nin eşanlamlıları arasında Aseroë rubra sensu auct (bazı kaynaklarda) ve Anthurus archeri , Lysurus archeri bulunur.

Genel Özellikleri: Clathrus archeri çarpıcı ve ürkütücü görüntüsü ile çok ilginç bir mantardır ve Birinci Dünya Savaşı’nın (1914) başlangıcında anavatanı Avustralya veya Yeni Zelanda’dan Avrupa’ya taşındığı sanılmaktadır.

Clathrus archeri’nin topu (yumurta hali), yumurtasını kırmadan önce tipik olarak 2 ila 3 cm çapındadır, kabarmış bir yumurtadan, başlangıçta dik ve tepeye bağlı dört ila yedi uzun ince kol oluşturarak çıkar. Kollar daha sonra, koyu zeytin rengi sporlar içeren bir gleba ile kaplı pembemsi kırmızı bir iç kısmı ortaya çıkarmak için açılır. Beyaz dokunaçları veya kolları olan bir alba alt türünün, Batı Ghats, Kerala, Hindistan’daki Shola Ormanlarından bildirilmiştir.

Gövde-Sap: Şeytanın parmakları mantarının kolları dikey olarak ortaya çıkar ve daha sonra yayılır, bu da gleba’yı böcekler için erişilebilir hale getirir, bu sayede sporlar dağıtılır. 4 ila 6 (istisnai olarak 8) kavisli kırmızımsı büyük kolları, üst yüzeyinde kokulu bir gleba ile kaplanmıştır. Denizyıldızı benzeri bir mantar gövdesi, olgun örneklerde tipik olarak 20 cm genişliğinde ve kolları ise kavisli ve 10 cm kadar olabilmektedir. Mantarın kollarındaki bu parlak kırmızı renk, bu olağanüstü türün tanımlanmasını oldukça kolaylaştırır.

Koku: Çürüyen eti anımsatan güçlü, hoş olmayan leş kokusu mevcuttur. Mantarın yumurta aşamasında belirgin bir tadının olmadığı bildirilmiş iken, olgun örneklerinin tadı hakkında hiçbir veriye rastlanılmamaktadır.

Spor Baskısı:  Elipsoidal ve pürüzsüz görünümlü sporları 3.5-6 x 1.5-2µm boyutlarındadır. Spor baskısı rengi zeytin kahverengisidir.             

Habitat: Şeytanın parmakları mantarı Saprotrofik (Saprotrophic) bir mantardır ve çoğunlukla ağaçların ve çalıların altındaki yaprak döküntülerinde bulunurlar. Ayrıca son yıllarda, parklarda ve bahçelerde ağaç kabuğu yani yonga ve malçlar üzerinde sıkça rastlanılan bir türdür.

Mevsim: Yaz başından Kış başına kadar görülür. Yoğun olarak Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında bulunur.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Diğer kokuşmuş mantar türlerinde olduğu gibi, bu mantarında toksik yani zehirli bir tür olduğu kanıtlanmamıştır, ancak şüpheli tür olarak bildirilmiştir. Yaydığı aşırı kötü pis kokusuna katlanılabilse dahi, riskli bir mantar olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Kaynaklarda Phallus ve Clathrus türlerinin yumurta formlarının yenilebilir olduğu bildirilmiştir.

Ek bilgiler: Bu mantara benzeyen karıştırılması muhtemel olan tek tür aynı aileden, aynı cinse mensup Clathrus ruber yani Yılan Kafesi-Kırmızı Kafes Mantarıdır. Aynı aileden, fakat farklı bir cinse mensup olan Aseroe rubra (the anemone stinkhorn, sea anemone fungus and starfish fungus) yani Denizyıldızı mantarına da az da olsa benzediği bildirilmiştir.

Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) kitabında henüz kaydı olmamasına rağmen Türkiye’de Batı Karadeniz Bölgemizde, örneklerine mantar avcılarımız tarafından rastlanıldığı bildirilmiştir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese ve kapak fotoğrafı için Zonguldak Karadeniz Ereğli’den Tezcan Pulat kardeşimize çok teşekkür ederiz.