Dallı hunimantar (Clitocybe phyllophila)

Clitocybe phyllophila

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Tricholomataceae

Cins: Clitocybe

Tür: Clitocybe phyllophila

Clitocybe phyllophila -Frosty funnel, Tricholomataceae familyasına ait zehirli bir mantardır. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitapta hocalarımızın uygun gördüğü ismi ile “Dallı hunimantar”, Türkiye’de birçok bölgemizde resmî kaydı olan ve yaygın bulunan, öldürücü zehirli bir mantar türüdür.

Bu tür, 1801 yılında, ona Agaricus phyllophilus iki terimli bilimsel adını veren Christiaan Hendrik Persoon tarafından tanımlanmıştır. 1871’de Alman mikolog Paul Kummer, bu türü Clitocybe cinsine aktardı ve şu anda kabul edilen bilimsel adını Clitocybe phyllophila olarak belirledi.

Sinonim (eşanlamlı) isimleri arasında, Agaricus phyllophilus Agaricus cerussatus, Agaricus pithyophilus, Clitocybe cerussata, Clitocybe pithyophila  and Clitocybe cerussata var. pithyophila bulunur.

Şapka: Frosty funnel şapkası genç örneklerde dışbükeydir. Genç iken şapka merkezindeki umbosu (tepecik) ile tanınan, daha sonra basık ve düzensiz huni şeklinde olan, 4 – 8 (max 10) cm boyutlarında bir mantardır.  Kütikül kirli beyazdır ve yaşla birlikte çatlama eğilimi gösterir. Dalgalı kenarlara sahiptir, çok etli değildir.

 Etinin rengi beyaz ve beyazımsı açık renklerde olup, berelendiğinde kesildiğinde renk değişmez.

Lameller: Lamelleri adnate (sapa bitişik, yapışık), kalın ve incedir. Rengi beyazımsıdır. Yaşla birlikte hafif pembeleşir.

Gövde-Sap: Dallı hunimantar sapı 4-7 x 0,5-1,5 cm boyutlarında, silindirik, genellikle kavisli, lifli, beyazımsıdır. Yaşla birlikte pembe, uzunlamasına çizgili olur. Ne yüzük ne de volvası mevcut olan sapının şapkadan ayrılması zordur.

Koku: Koku ve tat ayırt edici olmamakla birlikte, bazı kaynaklarda güzel bir kokusunun ve ekşi bir tadının olduğu yazar.

Spor Baskısı: Sporlar Elipsoidal ila subglobose (küremsi) pürüzsüz ve 4-5 x 3-3.5μm boyutlarındadır. Spor baskısı rengi soluk pembemsidir.        

Habitat: Hem iğne yapraklı hem de yaprak döken geniş yapraklı ormanlarda nadir bulunan bu güzel huniler, güneş ışığında aşağıdan bakıldığında yarı saydamdır. Şapkanın buzlu yapısı en iyi kuru havalarda ve genç örneklerde görülür.

Türkiye’de kaydı bulunan bölgeler arasında Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Asıl Ege Bölümü, Orta Kızılırmak ve Konya Bölümleri, Adana Bölümü ve Orta Fırat Bölümü bulunur.

Mevsim: Yaz ve Sonbahar aylarında büyük gruplar halinde büyüyen yaygın bir türdür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu çok zehirli (öldürücü zehirli) Dallı hunimantarları, muskarin toksini içerir.  Tüketim amaçlı beyaz lamelli mantarları (örneğin Calocybe gambosa-St George’s Mushroom- Kokulu Cincile Mantarı) toplayanların çok dikkatli olmaları gerekmektedir. Clitocybe phylophilla, insanların yenilebilir mantar bulmayı umduğu habitatlarda yetişen, ölümcül, zehirli ve oldukça yaygın bir türdür. Bu onu gerçekten çok tehlikeli kılmaktadır. Bu ve benzeri beyaz şapkalı Clitocybe türleri tarafından zehirlenme belirtileri, muskarin zehirlenmesi ile ilişkili olanlardır. Bu mantarları yedikten sonra yarım saat içinde aşırı tükürük ve terleme başlar. Tüketilen miktara bağlı olarak, mağdurlar ayrıca karın ağrısı, hastalık ve ishal ile birlikte bulanık görme ve nefes alma güçlüğü çekebilirler. Sağlıklı insanların bu mantarları yemekten ölmeleri çok nadirdir, ancak kalbi zayıf veya solunum problemleri olan herkes çok daha fazla risk altındadır.

Ek bilgiler: Beyaz veya beyazımsı başlıklı Clitocybe türleri çoktur ve hepsi zehirli veya şüphelidir. Bu nedenle hiçbiri tüketilmemelidir. En yaygın olanları arasında: Clitocybe dealbata daha küçük boyutlu, dalgalı ve uzun kıvrımlı kenarlı basık bir şapkalı ve opak, pürüzsüz ve pruinose kütikül, açık kahverengi-pembe lamellidir. Clitocybe cerussata   artık birçok yazar tarafından Clitocybe phyllophila ile eşanlamlı olarak kabul edilmektedir: iğne yapraklı ağaçların altındaki tercih edilen habitat, boyut ve diğer küçük ayrıntılar, türlerin değişkenliğine dahil edilmiştir.  Clitocybe phæophthalma, küçük ve uçuk gri-kahverengi huni şeklindeki şapkası ile kolayca ayırt edilebilen, yoğun çok düzensiz lamellere ve kıt ete sahip, bazıları tarafından tavuk kümesi olarak tanımlanan güçlü bir kokuşmuş koku ve acı bir tada sahiptir. Ayrıca olgunlaştığında pembe lamelleri, kırılgan eti ve güzel bir taze un kokusuna sahip olan Clitopilus prunulus ile de karıştırılabilir. Lakin C.prunulus bahar aylarının bir mantarıdır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.