Dünyanın yeni süper çöpçüleri mantarlar mı olacak?

Dünyanın yeni süper çöpçüleri mantarlar

22.yüzyılın süper çöpçüleri mantarlar mı olacak?

Dünya bilim insanları insanlığa hizmet için dur durak bilmeden çalışıyorlar. Yakın geçmişte bir grup Çinli bilim insanının Pakistan’daki bir çöp toplama alanında bulduğu bir mantar türü olan Aspergillus tubingensis’in plastik molekülleri arasındaki bağları koparıp kendi yapısındaki miselyumu kullanarak plastiği bölüp parçaladığını keşfettiler. Bu parçalama sürecinin birkaç hafta kadar sürdüğünü not etmişlerdir. Plastiğin doğal şekilde çözülmesi için on yıllar geçmesi gerektiği gerçeği düşünüldüğünde dünyanın yeni süper çöpçüleri mantarlar mı olacak sorusunu sormaktan kendimizi alamıyoruz.

Araştırmanın henüz başlarında olduklarını söyleyen bilim insanları, plastik yiyebilen mantarın faydalarını 5-10 yıl içinde görebileceğimizi söylüyor olmaları ise tüm insanlık için ümit vericidir. Birçok ülkede geri dönüşüm için toplanan plastiğin aslında yakıldığını bilmek, böylece atmosfere zararlı zehirli parçacıklar yayıldığı gerçeği ile yüzleşmek, durumun ciddiyetini anlamamıza bir nebze de olsa yardımcı olmaktadır.

Plastik yiyen mantarın geri dönüşüm sürecini kökten değiştirmesi ve plastikler için sürdürülebilir bir ayrıştırma yöntemi oluşturması tüm insanlık ve dünyamız için gerçekten ümit vadediyor. 

Mantar türlerinin çoğu bilinmiyor

Günümüzde mantar türlerinin %93 kadarının bilim tarafından henüz keşfedilmediğine inanılıyor, bu değere göre, yeryüzünde keşfedilmemiş  hala en az 3 milyon mantar türü olduğu söylenmektedir. Dünyanın çeşitli yerlerinde her yıl 2 bin civarında yeni mantar türü keşfediliyor. Misal 2017’de keşfedilen mantar türlerinden en çok öne çıkanlar tozun altında, bir yağlıboya tablosunun üstünde ve bir tırnağın altında keşfedilen mantar türleri olmuştur.

İngiltere’deki Kew Royal Botanic Gardens’ta kıdemli mantar uzmanı olan Ester Gaya’ nın şu cümleleri gerçekten düşünülmeye değerdir. Ester Gaya , “Mantar hakkındaki düşünme biçimimizi değiştirmemiz gerek. Mantar olmasaydı çöplerin içinde boğulup ölürdük. Ancak mantarlar hakkında bilmemiz gereken daha çok şey var.” diyor.  Bizde sizlere Mantarların faydaları makalemize bir göz atmanızı öneriyoruz.

Gerçektende ormanlarımız ve dağlarımız başta dünyanın tüm organik çöpünü ayrıştırdığı yüzyıllardır bilinen mantarların plastikler gibi inorganik çöpleri de ayrıştırabilir olacaklarını düşünmek dahi temiz bir gelecek, güzel bir dünya için umuttur.

Söz konusu olan mantar Aspergillus tubingensis, genellikle meyve ve buğday gibi yiyeceklerin bozulmasını sağlama ve endüstriyel fermantasyon özellikleriyle bilinen bir Aspergillus türüdür. İlk olarak 1934 yılında Raoul Mosseray tarafından keşfedilmiştir. Özellikle de mor ötesi ışınlara karşı yüksek direnci ve yüksek sıcaklıklarda rahatlıkla üreyebilmesi gibi özellikleri sayesinde Dünya’nın birçok ılıman iklimli bölgesinde görülmektedir; ancak bunların başında Türkiye ve Hırvatistan gelmektedir; ancak Hollanda, Pakistan, Macaristan, Tayland, Çin, Cezayir gibi bazı diğer ülkelerde de bu mantara rastlamak mümkündür. Bu mantarın plastik yiyebilme özelliği, 2017 yılında Environmental Pollution jurnalinde yayımlanan bilimsel bir makalede ilan edilmiştir. Burda da açık olarak bildirildiği üzere Türkiye’de Aspergilllus cinsine ait sayısız tür bulunmaktadır (resmî kayıtlı olarak). Aspergillus tubingensis resmî kayıtlara Divane asper Mantarı olarak girmiş bir tür olup, ülkemizde Çatalca-Kocaeli ve Ergene Bölümlerinde, Asıl Ege Bölümünde, Yukarı Sakarya Bölümünde, Adana Bölümü ve Orta Fırat Bölümünde bulunmaktadır. Mantarın Türkçe ismi ile kayıtlı bölgeleri Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kaynaktan alınmıştır.

Plastik yiyebilme!

Pakistan’daki çöp yığınlarından alınan örneklerde, özellikle de poliester poliüretan tipi plastiğin doğal bozunma süresinden çok daha hızlı bozunduğu tespit edilmiştir. Nedenini inceleyen bilim insanları, A. tubingensis türü mantarların ürettiği esteraz ve lipaz enzimlerinin bu biyobozunmaya neden olduğunu göstermişlerdir. Bu enzimler başka canlılarda da üretilebilir; örneğin lipaz, insanda da üretilen bir enzimdir. Ancak, mantarlardaki bu enzimlerin plastiği parçalayabilmesi, söz konusu mantarların evrimsel bir adaptasyon sürecinden geçtiğini göstermektedir. Daha önceden Geomyces pannorum ve Phoma cinsi mantarların plastiği sindirebildiği gösterilmişti – ki bu, söz konusu plastik sindirme özelliğinin bağımsız olarak evrimleşebildiğini göstermektedir.

Sadece bu da değil! Yapılan çalışmada, diğer Aspergillus türü mantarların da plastik sindirme yeteneği olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu durum, topraktaki plastiğin bozunmasını sağlayan ana organizmaların bakteriler değil, mantarlar olduğunu fikrini de doğrulamaktadır. 

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.