Baba Gaypaşuk Mantarı (Hygrophorus yadigarii)

Hygrophorus yadigarii – Baba Gaypaşuk Mantarı 

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Hygrophoraceae

Cins: Hygrophorus

Tür: Hygrophorus yadigarii

Hygrophorus yadigarii – Baba Gaypaşuk Mantarı, şu ana kadar, dünyada sadece ve ilk kez Türkiye’den bildirilmiş endemik bir mantar türüdür. İlk kez Prof. Dr Ertuğrul Sesli ve arkadaşları tarafından, Trabzon ili Maçka ilçesinden toplanan örnekler incelenerek kaydı yapılmıştır. Resmi kayıt 2018 yılı olarak verilmiştir (indeks fungorum.org ).

Tür ismi ”yadigarii” mantarın kaşifi Prof Dr Sesli’nin 2016 yılında kaybettiği babası Yadigar Sesli’nin anısına ve onuruna verilmiştir. Mantarlı Yaşam olarak bu mantarı sizlere Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitaptaki ismine sadık kalarak, ”Baba Gaypaşuk Mantarı” olarak anlatacağız. Değerli hocamız Prof Dr Ertuğrul Sesli ve emeği geçen tüm hocalara, bu mantarı bilime tanıttıkları için çok teşekkür ediyoruz.

Şapka: H.yadigarii şapkası 2-6 cm çapında olup, şapka gençken hemisferik, daha sonra dışbükey ve düze varma eğilimlidir. Şapka, merkezde biraz depresif, biraz düzensiz, bazen yarık ve dalgalıdır. Umbo çok belirgin olmayıp, geniş tepe şeklinde görünür. Şapka mantar ıslak ve nemli olduğunda çok sümüksü-yağlı, kuru olduğunda ise viskozdur. Şapka yüzeyi rengi grimsi, kül renkli, bazı yerlerde hafif sarımsısıdır.

Lameller: H.yadigarii lamelleri, adnate yani sapa bitişik, beyazımsı ila kremsi veya biraz mavimsi görünümlü, geniş, kalın ve mumsudur.

Gövde-Sap: 4-7cm uzunluğunda ve 0.5-1 cm genişliğinde olan Baba Gaypaşuk Mantarı sapı, klavat, silindirik, grimsi, boyuna lifli, tabana doğru biraz daha kalın, bazen düzleştirilmiştir. Sapın beyaz miselyum ile kaplanmış tabanı, bazen bükülmüş veya sıkıştırılmış ve yivlidir. Bağlam biraz mavimsi beyaz ve yumuşaktır.

Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Basidiosporlar 7.5–8.5 × 4.5– 5.5 μm boyutlarında elipsoid, hiyalin ve pürüzsüzdür. Basidia ince klavat, 55–70 × 8–9 μm boyutlarında ve 2-4-sporludur. Spor baskısı rengi beyazdır.

Habitat: Gürgen (Hornbeam) ve Ladin (Spruce) ağaçlarının egemen olduğu bir ormanda, toprak üzerinde Carpinus orientalis  (Oriental hornbeam) yani gürgen ağacı (Doğu Gürgeni) altında bulunmuştur.

Mevsim: Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilirlik ve toksisite ile ilgili veriler henüz bilinmemektedir.

Ek bilgiler: Alttaki çizelgede H.yadigarii türünün aynı aileden ve aynı cinse mensup benzer akrabaları ile kıyaslaması yapılmıştır.

Prof.Dr Ertuğrul Sesli kimdir?
1962 Trabzon Maçka doğumlu olan değerli hocamız, Trabzon Ünivesitesi Fatih Eğitim Fakültesi profösörlerinden olup Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve bölüm başkanıdır. Yüksek lisans ve Doktorasını yöredeki (Maçka ve Trabzon) makromantarlar üzerine yapmış olan hocamız bugüne kadar, 20 mantar türünü dünyayaya ilk kez tanıtmış bir Türk bilim insanı ve mikologdur. İlk kez Türk bilim insanlarının dünyaya tanıttığı mantar sayısı toplamı şimdiye kadar 35 civarındadır. Prof Dr Eruğrul Sesli hocamızın dünyaya tanıttığı türleri şöyle sıralayabiliriz;

Clitocella obscura, Clitolyophyllum akcaabatense (Akçaabatmantarı), Cortinarius conicoumbonatus (Konik örümcekmantarı), Cortinarius gueneri (Gün Mantarı), Cortinarius squamosus (Pullu Örümcekmantarı), Cortinarius talimultiformis (Sade örümcekmantarı), Gymnopus trabzonensis (Trabzon çırpıbacağı), Helvellosebacina granulata (Mimil Mantarı), Hygrophorus agathosmoides (Laz Gaypaşuk), Hygrophorus marcocontui (Eş Gaypaşuk),Hygrophorus pinophilus (Kül Gaypaşuk),Hygrophorus yadigarii (Baba gaypaşuk), Inocybe antoniniana (Yârenkümbeti), Lyophyllum turcicum (Öz karadönek), Marasmiellus istanbulensis (Boğaz başdöndüren), Rhodocybe asanii (Has narinşapka), Rhodocybe asyae (Öz narinşapka), Rhodocybe cistetorum (Güdük Narinşapka), Rhodocybe tugrulii (Bey narinşapka) ve Tricholoma virgatum var. fulvoumbonatum (Şişkarakız).

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Makalenin yazılmasındaki katkılarından dolayı, başta Prof Dr Ertuğrul Sesli hocamıza ve sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Makalenin yazılmasında Turkish Journal of Botany dergisinden yararlanılmıştır.