Şitake mantarı (Lentinula edodes)

Lentinula edodes -Shiitake – Şitake

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Omphalotaceae

Cins: Lentinula

Tür: Lentinula edodes

Lentinula edodes, Shiitake (Şitake) yaygın ismi ile dünyaca tanınan, başta Japonya ve Çin olmak üzere birçok Doğu Asya ülkesinde yetiştirilen ve severek tüketilen, Doğu Asya’ya özgü yenilebilir bir mantardır. Şitake Mantarı, geleneksel ve alternatif tıbbın bazı alanlarında tıbbi bir mantar olarak kabul edilir. Son yıllarda Türkiye’de de kaydı yapılmıştır. Dünya genelinde başta shiitake mushroom olmak üzere, sawtooth oak mushroom, black forest mushroom, black mushroom, golden oak mushroom ve oak wood  mushroom gibi isimlerle de bilinir.

Mantar bilimsel olarak ilk kez 1877’de Miles Joseph Berkeley tarafından Agaricus edodes olarak tanımlanmıştır. 1976 yılında David Pegler tarafından Lentinula cinsine yerleştirilmiştir. Şitake mantarı, taksonomik tarihinde geniş bir eşanlamlılık kazanmıştır: Agaricus edodes  (1877), Armillaria edodes  (1887), Mastoleucomychelloes edodes (1891), Cortinellus edodes (1938), Lentinus edodes (1941), Collybia shiitake (1886), Lepiota shiitake (1889), Cortinellus shiitake (1899), Tricholoma shiitake (1918), Lentinus shiitake (1936), Lentinus tonkinensis (1890), Lentinus mellianus (1918).

Şapka: Büyük ve ten rengi ila koyu kahverengi Shiitake mantarı şapkasının kenarları yuvarlanan şemsiye şeklindededir. Mantarın toprak üstündeki kısmı, misellerinden daha fazla ışığa ve neme ihtiyaç duyar. Şapka  5 – 12 cm çapındadır.

Lameller: Şitake mantarı lamelleri beyazımsı krem rengindedir. Lameller sapa geniş bir şekilde tutturulmuş yani adnexed (sapa bitişik) yapıdadır.

Gövde-Sap: L.edodes sapı beyazımsı ila krem ​​renginde olup ve incedir. Mantar olgunlaştıkça gövdesinin rengi kahverengiye dönebilir. Sap  5-8 cm boyunda olabilir.

Koku: Kurutulmuş Şitake mantarının güçlü kükürt kokusu yaydıkları bilinir. Taze olanlarının hoş kokusu olduğu, pişirildiğinde çok lezzetli bir tadı olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır.  

Habitat: Shiitake, özellikle shii ve diğer chinquapins ağaçları başta olmak üzere, kestane, meşe, akçaağaç, kayın, sığla, kavak, gürgen ve dut olmak üzere yaprak döken ağaçların çürüyen odunları üzerinde gruplar halinde büyür. Doğal dağılımı genelde Güneydoğu Asya’daki sıcak ve nemli iklimleri içerir. Türkiye’de şu ana kadar resmî kaydı yapılmış olan tek bölgemiz Doğu Karadeniz Bölgesidir.

Mevsim: ilkbahar ve Sonbahar’da hasadı yapılan bir mantardır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Şitake mantarı taze ve kurutulmuş olarak, Doğu Asya mutfağında birçok kullanıma sahiptir. Özellikle Japonya ve Çin’de mutfakların olmazsa olmazlarındandır demek yanlış olmaz. Mükemmel yenilebilir bir mantar olması yanında, bir çok faydasının olduğu da kayıtlara geçmiş bir mantardır. Çok iyi pişirilerek tüketilmesi gereken bir mantardır aksi halde alerjen olabilmektedir. Nadiren, çiğ veya az pişmiş shiitake mantarlarının tüketimi, tüketildikten yaklaşık 24 saat sonra ortaya çıkan ve yüz ve kafa derisi dahil olmak üzere vücudun her yerinde meydana gelen eritematöz, mikro papüler, çizgili kaşıntılı bir döküntü de dahil olmak üzere “shiitake dermatiti” adı verilen alerjik bir reaksiyona neden olabilir. Muhtemelen güneşe maruz kalma ile kötüleşir ve etkisi 3 ila 21 gün sonra kaybolur. İyi pişirme alerjenliği ortadan kaldırabilir.

Son yıllarda shiitake mantarı insanlarda çeşitli klinik çalışmalarda kullanılmış ve farklı kanser türleri, kalp hastalıkları, hiperlipidemi, hipertansiyon, bulaşıcı hastalık ve hepatit gibi çok çeşitli hastalıklarda faydalı olduğu belirtilmiştir. Literatürde shiitake’e bağlı toksikodermi ve dermatit vakaları rapor edilmiş. L.edodes miselyum, ishal ve deri döküntüsü gibi hafif yan etkiler görünse de, 1 hafta boyunca 50 mg’ın üzerindeki büyük dozlarda bile, akut toksik olduğuna dair hiçbir belirti göstermediği, ciddi bir yan etkisinin olmadığı belirlenmiştir.

Ek bilgiler: Shiitake – Şitake Mantarı yetiştiriciliği çok ama çok eskilere dayanan bir mantar türüdür. Bilinen en eski yazılı kaydı, Çin’deki Song hanedanlığı döneminde( 1209 yılında) derlenen Longquan İlçesi Kayıtlarında görülmektedir. Bu literatürdeki shiitake yetiştiriciliğinin 185 kelimelik açıklaması daha sonra birçok kez çapraz referans alındı ​​ve sonunda bir Japon bahçıvan Satō Chūryō tarafından 1796’da bir kitapta toplanmıştır. Bu Japonya’da shiitake kültürü – ekimi üzerine yazılmış ilk kitaptır. Japonlar, shii ağaçlarını baltalarla keserek ve kütükleri zaten shiitake yetiştiren veya shiitake sporları içeren ağaçların yanına yerleştirerek mantarı yetiştirmişlerdir. 1982’den önce, Japon Adaları’nda bulunan bu mantar çeşitleri, ancak eski yöntemlerle geleneksel yerlerde yetiştirilebiliyordu. Japon çeşidinin sporlanması ve büyümesiyle ilgili 1982 tarihli bir rapor ile ABD ‘de yetiştiriciliği yapılmaya başlanmıştır. Shiitake artık tüm dünyada yaygın olarak yetiştirilmektedir. Ticari olarak, shiitake mantarları tipik olarak doğal ortamlarına benzer koşullarda ya suni zemin üzerinde, ya da meşe gibi sert ağaç kütüklerinde yetiştirilir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.