Lycoperdon excipuliforme – Handkea excipuliformis – Çakalosuruğu Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Agaricaceae
Cins: Lycoperdon
Tür: Lycoperdon excipuliforme
Lycoperdon excipuliforme, Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitapta “Çakalosuruğu” Türkçe ismi ile geçen tür, ülkemizde yaygın olarak bulunmaktadır. Handkea excipuliformis ismi ile de tanınan yenilebilir bir mantardır.
İtalyan doğa bilimci Giovanni Antonio Scopoli bu mantarı ilk kez 1772 yılında tanımlamış ve ona iki terimli bilimsel adı Lycoperdon polymorphum var. excipuliforme ismini vermiştir. 1801 yılında Christiaan Hendrik Persoon tarafından Lycoperdon excipuliforme adı verilmiş hala daha bu isim geçerliliğini korumaktadır.
Bu türün Lycoperdon polymorphum var. dahil birçok eşanlamlısı yani sinonimi vardır. Bunlardan bazıları, Lycoperdon saccatum, Lycoperdon elatum, Calvatia saccata, Calvatia excipuliformis ve Handkea excipuliformis olarak sıralanabilir.
Makroskobik Özellikleri: Ortalama 6–20 cm boyunda ve 5–10 cm genişliğinde bir mantardır. Sap kalınlığı genellikle şapka çapının yarısı kadardır.. Bu mantar iki bölümden oluşur. İlk başta beyaz olan ve yaşlandıkça koyu sarıya dönüşen küre benzeri üst kısım, ki bu kısım başlangıçta yumuşak, sivri uçlu siğillerle kaplıdır. Bu siğiller düşerek pürüzsüz, mat bir yüzey bırakır. Bu yuvarlak kafanın içinde sporlar gelişir. Alttaki sap benzeri bölüm steril malzemeden oluşur ve kısa süre sonra buruşuk bir hal alır.Görüntüsü armut veya havan tokmağı şeklindedir. Dikenli granüllerle kaplı dış katmana ektoperidyum denir. Gençken beyazımsı, yaşlandıkça kremsi ila gri kahverengi arası olur. Endoperidyum denilen iç katman veya iç duvar kağıtsı ve incedir.
Gleba (spor kütlesi) başlangıçta beyazdır. Sonra zeytin rengine dönüşür ve tam olgunlaşınca ise mor-kahverengiye dönüşür. Gençken beyazımsı, yaşlandıkça kremsi ila gri kahverengi arası. İç katman veya iç duvar (endoperidium) okraslı, kağıtsı ve incedir. Sporlar olgunlaştığında endoperidium açılır ve sporlarını serbest bırakır ve yaşla birlikte kaybolur. Sporlar salındıktan sonra sap benzeri steril yapı kalıcı olarak kalır.
Gövde-Sap: Gerçek bir gövdeye sahip değildir ancak verimli baş kaybolduktan sonra bile yıl boyunca varlığını sürdürebilen steril sap benzeri bir yapıya sahiptir. Gövdesi tabanda hafifçe sivrilme eğiliminde olur, s-ngerimsi yüzey, kısa sürede kırışmaya başlar. Sap başlangıçta sivri siğillerle beyazdır, ancak daha sonra koyu sarıya döner ve pürüzsüz ve kösele bir hal alır. Bu mantarın gövdesi, baş kısmı yırtılıp sporları serbest bıraktıktan sonra genişler ve daha sonra kış boyunca ve bir sonraki yaza kadar sağlam kalırlar.
Koku: Ayırt edici değildir.
Spor Baskısı: Spor baskısı zeytin-kahverengidir. Sporlar küresel, siğilimsi ve
Habitat: Çakalosuruğu Mantarı, genellikle geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların olduğu ormanlık alanlarda ve bazen de otlaklarda bulunur.
Mevsim: Yaz – Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: L. excipuliforme – Çakalosuruğu Mantarı, her ne kadar ekonomik değeri yüksek ve aranan mantarlardan olmasa da, yine de yenilebilir bir mantardır ve uygun şekilde hazırlanıp pişirildiğinde iyi bir yemek olabilir. Sadece içi beyaz olanlar tüketilmelidir.
Ek bilgiler: Dikkat edilmesi gereken en önemli husus, Lycoperdon excipuliforme – Pestle Puffball ile karıştırılabilecek bazı zehirli mantarların olmasıdır. Özellikle, çok genç evrede Amanita phalloides – Köygöçüren mantarı ile karıştırılma riski dahi vardır. Ölüm meleği Köygöçüren mantarı, büyümeye beyaz ve yuvarlak bir düğme mantarı olarak başlar, bazen saf beyazdır ya da sadece hafif bir zeytin rengine sahiptir.
Lycoperdon perlatum ile karıştırılabilir, lakin o çok daha küçüktür, sapı daha kısadır ve siğiller kapaktan silindiğinde ağ benzeri bir deseni korur.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
