Dedebölük mantarı (Macrolepiota olivascens)

Macrolepiota olivascens – Dedebölük

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Agaricaceae

Cins: Macrolepiota

Tür: Macrolepiota olivascens

Macrolepiota olivascens, referans aldığımız Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitaptaki ismi “Dedebölük” olan, Macrolepiota cinsine ait yenilebilir güzel bir mantar türüdür. Şu ana kadar Türkiye’de sadece Adana bölümümde resmî kaydı yapılmış bir Macrolepiota türüdür.

Şapka: Olgun örneklerinin şapkaları, taze olduğunda 12.5-21.5 cm çapa ulaşabilir. Çok genç örneklerde şapka kapalıdır ve oval bir şekle sahiptir. Daha sonra dışbükey olur. Olgun örneklerde ise, şapka, küçük, yuvarlak bir umbo ile plano yayılmıştır. Yüzey, parlak arka plan üzerinde açıkça görülebilen, düzenlenmiş pullar gibi kahverengimsi karolarla kaplıdır. Ortadaki yüzey pürüzsüz. Şapkanın kenarı hafif buruşuktur.  

 

Lameller: Hymenophore, lamel ve lamellerden oluşur.  Lameller kalabalık, şişkin ve serbesttir.  Beyaz, beyaz-kahverengi, soluk pembe renkte olma eğilimi gösterirler. Şapka ve lameller bir süre sonra berelendiğinde veya hasar gördüğünde rengi parlak yeşil, zeytinli veya gri-zeytinli olarak değiştirir.

Gövde-Sap:  Sap kısmı ince, silindirik, içi boş, tabanda yumruludur. Sap 17.5-42 cm yükseklik ve 10 mm çapında olabilir. Taban çapı 40 mm’ye kadar ulaşabilir. Sap, şapka ile aynı renktedir – beyaz arka planda çok küçük kahverengimsi pullar vardır, stipe yüzeyinde karakteristik kahverengimsi zikzak deseni sıklıkla oluşur. Tam parşömen kalıntıları, gövde üzerinde nispeten sabit olan ve uzun bir süre var olan bir çift yüzük bulundurur. Bu yüzük sapa bağlı değildir ve stipe boyunca hareket ettirilebilir. Taze olduğunda, kabuk sadece Diptera larvaları tarafından yapılan kanalların kenarlarında her zaman beyazdır, rengi parlak kırmızıya veya esmer-kırmızıya dönebilir. 

Koku: M. procera’nınkine benzer şekilde çok güçlü olmasa da tadı hafif ve hoş, kokusu ise narindir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Bazidialar sopa görünümlü, tetrasporik, 33-47 × 13-15.2 μm’dir.  Cheilocystidia, çok sayıda, sopa şeklindedir.  Renksiz, çıkıntı yapmayan, pürüzsüz, ince duvarlı, 14-44 × 9-13,7 µm’dir.  Pleurocystidia yoktur.  Sporlar elips şeklinde, renksiz, psödoamiloid ve pürüzsüz, 12.8-16.9 (-18.2) × 8.8-10.8 µm.  Mikrop gözeneği açıkça görülmektedir. Sporların birikimi tazeyken soluk pembe renktedir, oysa kuruyken (susuz) şampanya rengi alır.           

Habitat: Dedebölük- M.olivascens nadir bir türdür. Avrupa’da sadece birkaç ülkeden bilinmektedir. Bu nadir tür Güney Almanya (Krieglsteiner 1991), Avusturya Alpleri (Moser 1983), Çek Cumhuriyeti, Macaristan (Can-dusso, Lazoni 1990), İtalya (Narducci, Petrucci 1995), Slovenya (Poler 2006), İsveç (Knudsen,  Vesterholt 2008) ve Türkiye (Kaya 2006)’den bildirilmiştir. Bütün bu ülkelerde bu tür nadirdir. Türkiye’de bu tür Adana bölümünde deniz seviyesinden yaklaşık 1200 m yükseklikte bir çam (Pinus) ormanında bulunmuştur. Mikologlara göre bu mantar bir Subalpin türüdür.

M. olivascens deniz seviyesinden 71230 m yükseklikteki (Polonya-Chęciny Bölgesi) koruma alanının çevresindeki genç çam dikimlerinde ve Pinus sylvestris de dahil olmak üzere çalılıklarda bulunmuştur. Bu habitatların toprağı kumlu olup, Dedebölük mantarı kireç alt tabakası üzerinde gelişmiştir.

Mevsim: Yaz sonu ve Sonbaharda büyürler.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilir bir Macrolepiota türüdür. Sadece şapkalarının iyi pişirilerek tüketilmesi tavsiye edilir.

Ek bilgiler: Dedebölük- M.olivascens, Kartalayağı- Macrolepiota procera ile büyük benzerlikler gösterir. Bu benzerlikler, diğerlerinin yanı sıra, mantar gövdelerinin yapısı ve görünümü ile ilgilidir. Her iki tür de büyük mantar gövdeleri üretir ve şapkalarının yüzeyi farklı kiremit benzeri düzenlenmiş pullarla kaplıdır (Tablo 1). Benzer habitatları işgal ederler – iğne yapraklı ormanlar ve çalı ormanları.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.