Mantar zehirlenmelerinden korunma

Mantar Zehirlenmelerinden Korunma:

Mantar zehirlenmelerinden korunma prensipleri, her ne kadar basit tedbirler gibi görünselerde, tam uygulanabilirse hayat kurtarıcı olabilir. Mantar zehirlenmelerinden korunmada dikkat edilmesi gereken hususları özetle sıralamak gerekirse;

1- Kültür mantarı olmayan mantarlar asla çiğ veya pişmiş olarak tüketilmemelidir. Şayet tüketilecekse %100 emin olunması şartı aranmalı, mümkünse mantar uzmanı birine danışılmadan asla tüketilmemelidir

2- Doğadan mantarların toplanarak tüketilmesi eğer hobi olarak yapılmak isteniyorsa, deneyimli profesyonel mikologdan veya mantar uzmanlarınından destek alınmalıdır.

3- Mantar tanımlamasıyla ilgili, yenilebilir mantarları tanımladığını ifade eden arazi kurallarına ve cep telefonu mantar tanımlama apliksyonlarına asla güvenilmemelidir.

4- Mantarlar kesinlikle halk arasındaki yaygın isimlerle tanımlanmamalıdırlar. Çünkü bu isimler farklı bölgelerde ve farklı ülkelerde değişik  isimlerle tanınıyor olabilirler. Misal,Mersin’in Mut ilçesinde yenilebilir bir Helvella türüne “Çukurçanak mantarı” deniliyor olabilirken, bir başka ilimizde aynı isim, yani “Çukurçanak”, zehirli bir mantar olan Sarcosphaera coronaria’ya verilebilmektedir. Artı geçim kaynağı olarak görülmekte ve de pazarlarda satılmaktadır. Bilinmesi gereken Dünyada her bir mantar için tek ve bilimsel isim Latince ismidir. ille de Türkçe isim olsun deniyorsa, Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitapta, mikolog hocalarımızın ve akademisyen ordumuzun ortaklaşa belirlediği mantar ismi kullanılmalıdır.

5- Yenilebilir mantarlar ve toksik mantarlar beraber aynı ortamda yetişebilirler. Bu durumda profesyonel mantar toplayıcılarının bile yanılabileceği unutulmamalıdır.

6- Halk arasındaki yaygın söylentilere asla itibar edilmemelidir. Özellikle mantarların gümüş kaşıkla siyah lekelenmeye yol açmıyorsa, öncesinde hayvanlar tarafından tüketildiği görülmüşse yenebilir gibi yaklaşımlar kesinlikle doğru değildir. Bunlardan birçoğu makalemizde Orman efsaneleri olarak yazılmıştır.

7- Marketlerden alınan kültür mantarları da eğer hasar görmüş ambalaj içindeyse ya da bozulmuş ve çürümüşse toksik kabul edilmeli ve tüketilmemelidir. Taze olmayan mantarlarında diğer bazı bayat besinler gibi zehirleme yapabileceği unutulmamalıdır.

8- Mantar toksisitesinin dozla ilişkili olabileceği, mantarların pişirilme şekline bağlı olarak toksinlerin geç aktive olması sonucu gecikmiş toksisite gelişebileceği unutulmamalıdır.

9- Mantarların alerji ve anafilaksiye neden olabileceği bununda hayati tehlike yaratabileceği unutulmamalıdır.

10- Alkolle birlikte fazla miktarda mantar tüketilmemelidir. 

11- Daha önceden kişide rahatsızlık hissi uyandıran mantarlar ile çevredeki hayvanlarda zehirlenme belirtisi veren mantarlar tüketilmemelidir.

12- Pişirilmiş yenilebilir mantarlar ana öğün yerine tabak kenarında garnitür olarak ya da mevsimlik ara sıcak olarak tüketilmelidir. Ön pişirme (kaynatma vs) ile bazı zehirli mantarların toksikliği giderildiği düşünülse de, toksinlerin kaynatma gibi ön pişirme teknikleri ile tamamen giderilemeyeği asla hatırdan çıkarılmamalıdır.

13- Mantar zehirlenmesi olasılığı hakkında insanlar aydınlatılmalı, mantarların sadece makroskobik görünümleri ile ayrım yapılamayacağı anlatılmalıdır. Bu konuda konunun uzmanı akademisyenlerimiz basın yayın organlarında ve sosyal medyada farkındalık oluşturabilecek yayınlar yapmalıdırlar. Devletimiz bu konuda özellikle mantar mevsimi öncesi halka açık ücretsiz kurslar ve seminerler düzenlemelidir. 

14- Ülkemizde bazı yabani mantarların (zehirli ve şüpheli mantarlar dahil) pazarlarda satıldığı görülmektedir. Bu nedenle mantar satılımının profesyonel denetimi için devlet kontrolünde tedbirler alınmalıdır ve halkımızın bilinçlenmesi için gerekli adımlar bizzat yetkililerce atılmalıdır.

15- Bölgesel mantar çeşitliliği göz önüne alınarak, olası mantar türleri belirlenmelidir. Mikologlarımız, misal “Karabük ili ve çevresi mantarları” gibi çalışmalarını bilimsel yayınlanmalarına ek olarak, halkın anlayacağı dilde basın-yayında ve sosyal medyada yayınlamalıdırlar.

16- Ciddi karaciğer yetersizliği yapan mantar türleri başta olmak üzere, mantar tipini belirlemeye yönelik uygulanabilir tanı yöntemleri yurt genelinde bir an evvel yaygınlaştırılmalıdır.

17- Alo 114-UZEM (Ulusal Danışma Merkezi) mantar zehirlenmesi şüphesi sezildiği durumlarda hiç çekinilmeden ve gecikmeden aranmalı ve durum zehirlenme rapor edilmelidir. Unutulmamalıdır ki erken teşhis ile yerinde ve zamanında yapılan ilk müdahale (ilk yardım) hayat kurtarır.

Bu makalenin hazırlanmasında bilimsel bir araştırma yazısından yararlanılmıştır. Yararlanılan çalışmanın tamamına alttaki linkten ulaşılabilinir. Emeği olanlara çok teşekkür ediyoruz.

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/189808

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.