Sandal göbek mantarı (Morchella arbutiphila)

Morchella arbutiphila – Sandal göbek mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Ascomycota

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Morchellaceae

Cins: Morchella

Tür: Morchella arbutiphila

Morchella arbutiphila, ilk kez 2016 yılında Loizides ve meslektaşları tarafından, Kıbrıs’ta yapılan filogenetik ve morfolojik çalışmalar sonrasında bilim için yeni olarak tanımlanmıştır. Ancak bu Morchella türü, bundan 6 yıl kadar önce, 2010 yılında Hatıra Taşkın hocamız ve meslektaşları tarafından Muğla’dan tanımlanmış ve tanımlanan bu tür Mel-30 olarak bildirilmiştir. M. arbutiphila şimdiye kadar sadece Kıbrıs ve Türkiye’den bildirilmiştir.

 Tür ismi arbutiphila, Yunanca “φίλος” yani arkadaş kelimesinden ve mantarın tipik olarak ilişkilendirdiği ağaç olan Arbutus’tan (Yunan çileği ağacı-Sandal ağacı) türemiştir. Bu tür, genellikle şapkasının uzunluğundan daha uzun olan bir sapının olması ve diğer Kuzugöbeklerinin çoğundan daha büyük olan askosporları olması ile karakterizedir. Sadece Kıbrıs’taki Trodos dağlarının magmatik substratlarından ve Türkiye’nin Ege bölgesindeki tek bir koleksiyondan bilinmektedir.

Makroskobik Özellikleri: M. arbutiphila orta ila büyük boyda bir moreldir ve belirgin şekilde uzun bir sapa sahiptirler. Genellikle şapkasının uzunluğundan daha uzun bir sapa sahip olması ile tanınırlar. Şapka konik, oval veya küremsi şeklinde, 3–7 cm yüksekliğinde ve 1-3 cm genişliğindedir. Renk pembemsi-kahverengi, bal-kahverengi, olivalı-kahverengi veya bazen morumsu veya şarap rengi tonlardadır. İyi tanımlanmış bir sinüs ile sapa bağlanır. Boylamasına olan sırtlar mevcuttur ve orta derecede aralıklıdır. Genç örneklerde sırtlar çukurlar ile aynı renktedir, ancak olgunlukta keskin bir kontrast oluşturarak, yavaş yavaş koyulaşırlar.

Birbirlerine bağlanan ikincil sırtlar genellikle seyrektir. Çukurlar çok sayıda, uzun veya yuvarlaktır ve aşağı yukarı dikey olarak hizalanmıştır. Silindirik uç 3–9 yüksekliğinde ve 0,9–4 cm genişliğindedir. Beyaz veya bazen apekste morumsu veya pembemsi tonları vardır. Hafif ila orta derecede buruşuktur.

Gövde-Sap: Sap uzunluğu tipik olarak şapkaya eşit veya daha uzundur. Sap-Stipe 1–6 × 0,8–2,5 cm, aşağı yukarı silindirik veya tabanda genişlemiş, zayıf ila orta derecede lakunoz, içi boş, olgunlukta genellikle tüy uzunluğuna eşit veya daha uzun, beyazımsı, sıklıkla koyu pembe renklerdedir. Elastik, oldukça kalın, sert, oldukça güçlü, tatlı, biraz spermatik bir kokuya sahiptirler.

Koku: Ayırt edici değildir.

Mikroskobik Özellikleri: Sporlar (20– 27) × (12–18) μm boyutlarındadır. Sporlar eliptik, hiyalin, kalınlaşan ince duvarlıdır. Spor yüzeyi, uzunlamasına kırışıklıklar arasında anastomozlarla, pamuk mavisi renginde ve hafifçe kırışmıştır. Asci 230– 305 × 20–25 μm boyutlarda,silindirik ila klavat, hiyalin, tek sıralı veya bazen iki sıralı, 8 sporlu, tabanda basit bölmeli ve inamiloiddir.

Habitat: M.arbutiphila Mart sonu ile Nisan ortasında, genellikle yosunlar arasında, 300-1000 m arasında değişen yüksekliklerde yalnız veya toplu olarak ortaya çıkarlar. Şimdiye kadar yalnızca Kıbrıs ve Yunanistan’dan (Loizides & Manatakis), ılık, kalkerli ormanlarda bulunurlar. Arbutus andrachne (Yunan Çilek Ağacı- Sandal ağacı), Cupressus sempervirens (Akdeniz Servisi-selvisi) ve muhtemelen diğer Akdeniz bitki örtüsü ile ilişkili olarak kaydedilmiştir.

Mevsim: Mart-Nisan.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Diğer tüm Kuzugöbeği (Morchella) türleri (true morels=gerçek moreller ) gibi, Sandal göbek – M. arbutiphila türü de eşsiz aroması ve tadı nedeniyle dünya çapında tüketilen en değerli mantarlardandır.

Ek bilgiler: Özellikle derin ve aniden açısal olan, bazen olgunlukta dışa doğru yükselen ve yarı serbest bir morel izlenimi veren sinüsün bu türün en dikkat çekici özelliği olduğu bildirilmiştir. Sap gençken kısa olmasına rağmen, kısa sürede uzar ve bazen ağırlıklı olarak yeşilimsi-olivası bir renk tonuna sahip olan tüyden daha uzun olur. Esnek anastomozlu birincil sırtlar ve ilkel ikincil sırtlar, bu türü tanımlayan ek makroskobik özelliklerdir. Mikroskobik olarak, çoğu Avrupa Distantes türünden daha büyük sporlara sahiptir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.