Neoboletus eryhtropus – Kuzumantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Boletales
Aile: Boletaceae
Cins: Neoboletus
Tür: Neoboletus eryhtropus
Neoboletus eryhtropus Boletaceae familyasına mensup, kesildiğinde veya berelendiğinde rengi maviye dönen, yenilebilir bolet (Neoboletus) türüdür.
Her ne kadar bazı kaynaklarda, yakın akrabası ve aynı cinse mensup Neoboletus luridiformis ile sinonim oldukları belirtilmiş olsa da, Kuzumantarı-Neoboletus eryhtropus ve Kızıl Bolet-Neoboletus luridiformis farklı türlerdir. Ayrıca, karışıklığa sebep olan diğer bir tür de Neoboletus praestigiator ((R. Schulz) Svetash., Gelardi, Simonini & Vizzini, Index Fungorum 300: 1 (2016). )Species Fungorum’da da bu 3 mantarın ayrı türler olduğu bildirilmiştir.
Tür, ilk olarak 1796 yılında Boletus erythropus bilimsel ismi ile tanımlanmıştır. Birçok farklı sinonim ismi ile anıldıktan sonra, mantar, 2015 yılında, şu anki bilimsel ismini almıştır.
Şapka: Şapka çapı 5-15 cm arasında değişir. Gençken yarım küre şeklinde olup, olgunlaştıkça giderek düzleşir (önce yarı küresel, sonra dışbükey ve ensunda düzleştirilmiş). Şapka kenar boşluğu, düz-kavislidir. Şapka yüzeyi pürüzsüz, kadifemsi ve mattır. Şapka rengi koyu kahverengi ila kırmızımsı kahverengi arasında veya bu renklere yakın tonlarda olabilmektedir.
Dokusu (eti) sert, parlak sarı renkli, kesildikten hemen sonra yoğun mavimsidir.
Gözenekler ve Tüpler; Şapkanın alt kısmındaki tüpler ve gözenekler başlangıçta sarı renkte olup, zamanla kırmızımsı (kan kırmızısı ila tuğla kırmızısı)renge dönüşebilir. Berelendiğinde, dokunulduğunda gözenekler ve tüpler maviye (bazen siyahımsı) %döner.
Bu mantarın en dikkat çekici özelliklerinden biri, dokunulduğunda, berelendiğinde veya kesildiğinde renginin maviye dönüşmesidir. Bu renk değişimi, mantarın içindeki kimyasal bileşiklerin oksidasyonundan kaynaklanır. Her renk değiştiren mantar zehirli değildir! Ama, berelendiğinde, kesildiğinde rengi maviye dönen zehirli boletlerde vardır.
Gövde-Sap: Mantarın sapı, 6-12 cm uzunluğunda ve 2-4 cm kalınlığındadır. Sap oldukça sağlam, silindirik, tabana doğru genişlemiş, turuncu-sarı ve yoğun mor kırmızı noktalar ile kaplıdır. Sap kesildiğinde veya berelendiğinde dokusu ve gözenekler gibi maviye döner, morarır.
Koku: Ayırt edici değildir.
Spor Baskısı: Spor baskısı zeytin kahverengisidir. Sporlar oldukça düzgün ve eliptiktir.
Habitat: Avrupa ve Asya’nın ormanlık bölgelerinde yaygındır. Özellikle kayın, meşe ve ladin ağaçlarının yakınında bulunur. N. erythropus, ağaç kökleri ile mikorizal bir ilişki kuran bir türdür.
Türkiye de resmi kaydı yapılmış bölgeler arasında; Karadeniz Bölgesi, Asıl Ege Bölümü, Orta Kızılırmak ve Konya Bölümleri ile Adana Bölümü bulunur.
Mevsim: Yaz ve Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: İyi pişirildiğinde tüketilebilir, lezzetli bir mantardır. Neoboletus erythropus’- Kuzumantarının çiğ tüketimi mide bulantısı, kusma ve ishal gibi gastrointestinal rahatsızlıklara neden olabilir. Bu nedenle, mantarın pişirilerek tüketilmesi önerilir. Şeytan Boleti dediğimiz Rubroboletus satanas ile ve benzer diğer zehirli mantarlarla karıştırılma riski nedeniyle, bu tür renk değiştiren bolet mantarlarını sadece uzman bir rehber eşliğinde toplamak, tüketilecekse güvenilir bir kaynak kullanarak doğru şekilde tanımlamak önemlidir.
Ek bilgiler: N. erythropus ile karıştırılması olası yenilebilir ve de zehirli türler mevcuttur. Diğer bazı Neoboletus türleri ile karıştırılabilir. Mesela, Neoboletus luridiformis, N. erythropus ile karıştırılabilir, çünkü benzer renk ve şekillere sahiptirler. Ancak, Neoboletus erythropus’un rengi genellikle daha koyu ve gözenekleri daha belirgindir.
Zehirli Rubroboletus satanas yani Şeytan Boleti ile de karıştırılabilir; Bu mantar türü de kırmızımsı tüplere sahiptir, ancak şapka üstü çok açık renklerdedir. Oldukça zehirli bir türdür ve dikkatle ayırt edilmelidir.
Benzer diğer türler arasında; Suillellus luridus, Caloboletus calopus, Boletus queletii, Imperator rhodopurpureus ve Rubroboletus dupainii bulunur.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
