Sık Ağulumantar (Omphalotus illudens)

Omphalotus illudens – Sık Ağulumantar

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Omphalotaceae

Cins: Omphalotus

Tür: Omphalotus illudens

Omphalotus illudens, dünyada yaygın olarak “eastern jack-o’lantern mushroom” olarak bilinen tür genellikle çürüyen kütüklerdeki kümelerde, gömülü köklerde veya sert ağaçların tabanında bulunan büyük, turuncu bir mantardır. Türkiye Mantarları Listesi adlı kitaptaki Türkçe ismi ise “Sık Ağulumantar”’dır.

1822’de Amerikalı botanikçi-mikolog Lewis David von Schweinitz (1780 – 1834) tarafından tanımlanmış ve ona iki terimli bilimsel isim Agaricus illudens vermiştir. Şu anda kabul edilen bilimsel adı Omphalotus illudens ise, 1979 yılında mikologlar Andreas Bresinsky ve Helmut Besl tarafından verilmiştir.

Cins adı “Omphalotus” göbek (göbek şeklinde) anlamına gelir ve olgun örneklerin şapkalarındaki merkezi çöküntüye atıfta bulunurken, özel sıfat “illudens” aldatma, kandırma anlamına gelir. O. illudens birçok insanı kandırır ve yanlışlıkla, benzer mantarlardan Kazayağı -Sarıkız Mantarı (Cantharellus türleri) zannedilip tüketilir. Mantar avcılarını kandırıp zehirlemeye neden olduklarından bu ismin verilmiş olduğu belirsizliğini hala korumaktadır. Yani kesin bir bilgi değildir.

Şapka: O. illudens şapkası 3-20 cm boyutlarındadır. Şapka ilk başlarda ( mantar genç ve taze iken) içe kıvrılmış bir kenar boşluğu ile dışbükey, düzleşme ve sonunda kalkık dalgalı bir kenar boşluğu geliştirme eğiliminde olur. Şapka yüzeyi düz, parlak turuncudan sarımsı turuncuya renklerdedir.

Lameller: Decurrent yani gövdeden aşağı doğru akan lameller, oldukça sık, parlak turuncudan soluk turuncuya renklerdedir. Genç örnekler geceleri, yeşilimsi bir fener gibi ışıldar.

Gövde-Sap:  Sık Ağulumantar sapı, 3-13 cm uzunluğunda ve 1-2 cm kalınlığında olup, tabana doğru sivrilir. Gövde gayet sağlam, pürüzsüz ve  soluk turuncudan turuncuya renklerde olur. Sap rengi tabana doğru biraz koyulaşır.

Mantarın eti, soluk turuncu olup  dilimlendiğinde rengi değişmez.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyaz ile krem veya soluk sarımsıdır. Sporlar elipsoidal ila küresel ve pürüzsüz olup, 3.5-5 x 3.5-5µm boyutlarındadır. KOH çözeltisi içinde hiyalin ila sarımsıdır.

Habitat: Sık Ağulumantar saprofit yani çürükçüldür. B8 mantar, genellikle yaprak döken ağaçların çürüyen yeraltı köklerinde veya ölü kütüklerde ve daha az yaygın olarak düşen dallarda yoğun kümeler halinde büyürler.

Türkiye de, Doğu Karadeniz Bölümü, Asıl Ege Bölümü, Adana Bölümü ve Orta Fırat Bölümünde kaydı vardır.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Omphalotus cinsinin diğer üyeleri, muskarin toksini içeren ciddi şekilde zehirli mantarlardır;  yenildiğinde birkaç gün sürebilen mide rahatsızlıklarına neden olurlar. Bu tür tarafından zehirlenme genellikle ölümcül değildir, ancak Kazayağı türleri (Chanterelles) gibi yenilebilir turuncu renkli mantarları toplarken Jack o’ Lantern’in yanlışlıkla dahil olmasını önlemek için büyük özen gösterilmelidir (Daha da tehlikelisi, birçok ölümden sorumlu ve yüzeysel olarak benzer olan Ecel Örümcekmantarı – Cortinarius rubellus‘tur).

Ek bilgiler: O. illudens bazen yenilebilir Cantharellus türleri ile karıştırılır, ancak daha kalın, daha etli görünümü, büyük kümeler oluşturma eğilimi ve gençken açıkça ayrılmış şapkaları ile ayırt edilebilir.  Cantharellus cibarius’ tan farklı olarak, East Jack-o’-lantern, ister çiğ ister pişmiş olsun, yenildiğinde insanlar için zehirlidir ve tipik olarak kusmaya, kramplara ve ishale neden olur. Bazı eski kaynaklar, ismin Omphalotus olearius ile eşanlamlı olduğunu iddia etse de, filogenetik analiz, ikisinin farklı türler olduğunu doğrulamaktadır. Ayrıca O.illudens Aynı cinse mensup mantarlar ile (özellikle Ağulumantar – Omphalotus olearius) çok kolay ve sıkça karıştırılır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.