Esmer Bolet (Porphyrellus porphyrosporus)

Porphyrellus porphyrosporus – Tylopilus porphyrosporus -Esmer Bolet

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Boletaceae

Cins: Porphyrellus

Tür: Porphyrellus porphyrosporus

Porphyrellus porphyrosporus, yaygın bilinen diğer bilimsel ismi ile Tylopilus porphyrosporus Türkiye Mantarları Listesi adlı kitabımızda Delikli Pestifal Mantarı olarak adlandırılmış bir mantar türüdür. İngilizce Dusky Bolete (yani Esmer Bolet) ismi ile bilinir. Bizde Boletaceae familyasına ait bu farklı türü sizlere “Esmer Bolet” olarak anlatacağız.

Sınıflandırması ve eşanlamlıları hakkında devam eden tartışmalar vardır ve yapılansın moleküler analizler ve DNA testi bu türü yeni oluşturulan “Porphyrellus” cinsine taşımıştır. İlk olarak Elias Magnus Fries ve Fredrik Christopher Theodor Hök (1807 – 1877) tarafından 1835’te Boletus porphyrosporus bilimsel adı ile tanımlanmış bu Bolet türü , Fungorum generis, illustratio tezlerinde tanımlanan Esmer Bolet – Dusky Bolete, 110 yıl sonra (1945 yılında) Fransız mikolog Jean-Edouard Gilbert tarafından Porphyrellus cinsine aktarılmıştır. 1971 yılnda bu mantara verilen Tylopilus porphyrosporus ismi de uzun yıllar kullanılmıştır, ve hala daha kullananlar bulunmaktadır.

Mantar adını koyu morumsu kahverengi renklerinden almaktadır. 

Şapka: Esmer Bolet mantarının, kahverengiden zeytin-kahverengiye veya koyu morumsu kahverengiye kadar değişen renklerde, kuru ve kadifemsi bir şapkası vardır. Bazen ortası daha koyu ve kenarları daha açık renktedir. Şapka çapı ortalama 6-15 cm kadardır. Şapka dışbükey olarak başlar ve yaşla birlikte genişler ve bazen loblu ve düzensiz hale gelir. Yüzey donuk, mat  ve tüylüdür. Kenarlar düzdür ve kavisli veya bükülebilir.

Tüpler ve Gözenekler: Tüpler 1.5-2 cm uzunluğunda ve kenarlara doğru daha kısadır. Derin ve geniş ila dar bir şekilde bastırılmış ve koyu kahverengi ila neredeyse siyah renklidir. Renk kenarlarda biraz daha açıktır ve morarınca maviye döner, sonra morumsu-kahverengiye döner. Gözenekler 1 mm genişliğe kadar düzensiz dağılmış ve tüplerle aynı renktedir. Ayrıca gözenekleri de havayla temas ettiğinde veya berelendiğinde önce maviye dönerler ve ardından koyu maun kahverengiye dönüşürler.

Gövde-Sap: Esmer Bolet sapı (gövde) 13-20 cm uzunluğunda ve üstte 1.5-2 cm kalınlığındadır. Sap, klavat ila subklavat, katı ila doldurulmuş. Kuru, donuk ve tüysüz, uzunlamasına çıkıntılı ve genellikle biraz ağsı yapıdadır. Sap yani gövde eti devetüyü rengindedir ve kesildiğinde berelendiğinde apeksin ( şapkaya bağlandığı uç, tepe noktası) yakınında hafif mavi-yeşile döner

Koku: Ayırt edici değildir. Tadının ekşi olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Sporlar 13.8-17.6 X 6-9.6 µm boyutlarındadır. Elipsoidal ila subfusiform sporlar pürüzsüz ve kalın duvarlıdır. Melzer çözeltisinde koyu sarımsı ve KOH’de soluk sarıdır. Spor baskısı rengi koyu kırmızımsı kahverengi ila mor-kahverengidir. Basidia 30-45 X 10-15 µm boyutlarında olup, klavat, dört sporlu ve hiyalindir.

Habitat: Hem iğne yapraklı (özellikle çam -pinus sp) hem de yaprak döken ağaçların (kayın ve meşe gibi) altında yetişirler. Yaygın olarak Avrupa ve Kuzey Amerika’da bulunan tür, Türkiye’de de resmi kaydı yapılmış bir mantardır. Ülkemizde bu mantara Doğu Karadeniz Bölümünde (TML – Aralık 2020) rastlanmıştır.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bir zamanlar yenilebilir bir tür olarak kabul edilmiştir, ancak son bulgular hafif toksik olduğunu göstermiştir. Bazı kaynaklar yenilebilir olarak yazar, bazıları ise yenmez olarak bildirmiştir.

Ek bilgiler: Bu türün en belirgin ve ayırt edici özellikleri mor-kahverengi spor baskısının olması ve sapının üst kısmında ve lamelleri üzerindeki et renginin mavi-yeşil olmasıdır.

Benzer türler vardır. Tylopilus indecisus ile benzerler. Ayrıca, Meyboleti (Bay Bolete) Imleria badia ile de benzerler.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Başta göndermiş olduğu güzel fotoğraflar ile bu makalenin yazılmasına büyük destek olan, emekli Doktor Ömer Yağlıdere hocamıza ve Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.