Çengel Kirmit (Russula nobilis)

Russula nobilis – Çengel Kirmit Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Russulales

Aile: Russulaceae

Cins: Russula

Tür: Russula nobilis

Russula nobilis, Russula mairei sinonim ismi ile de bilinen Russula cinsine ait zehirli bir mantardır. İngilizce “Beechwood Sickener” (Kayınağacı kusturanı) olarak bilinir. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık-2020) adlı referans kitabımızdaki Türkçe ismi “Çengel Kirmit” mantarıdır.

1920’de Russula nobilis adını veren Çek mikolog Josef Velenovský (1858 – 1949) tarafından tanımlanan bu kırılgan mantar, bu bilimsel adını günümüzde de korumaktadır. 

Russula nobilis’in sinonimleri arasında Russula mairei, Russula fageticola ve Russula mairei var.  fageticola bulunur.

Şapka: Çengel Kirmit Mantarı şapkası kırmızı veya pembe renkte olup, 3-9 cm çapındadır. Şapka dışbükeyden düze yapıda,hafifçe basık ve pürüzsüzdür. Islandığında hafifçe yapışkan olan şapka yüzeyi, kurulduğunda mat olur. Yarıçapının yalnızca üçte birine kadar soyulur ve soyulan katükülün altından pembe bir doku ortaya çıkar. Eti oldukça sert ve beyaz veya bazen sarımsıdır. İnsan için zehirli ama sümüklüböceklerin severek yediği bir mantardır.

Lameller: Çengel Kirmit lamelleri dar aralıklı ve bitişiktir. Genellikle beyaz olup, bazen yeşilimsi bir ton alabilirler. Mantarın sık ve kalabalık olan lamelleri gerçekten çok kırılgandır ve dokunulduğunda kolayca ufalanır.

Gövde-Sap: R. nobilis sapı, 2–5 cm uzunluğunda, 1–1.5 cm genişliğindedir. Sap, pürüzsüz, silindirik (kozalaklı ağaçlarla mikorizal olan adaşı Russula emetica’dan daha sıkıdır) ve beyazdır. 

Koku: Kokusu ayırt edici değildir, ancak genç örneklerde hafif hindistancevizi kokusu olduğu bildirilmiştir. Acı bir tadı vardır ve yenirse genellikle gıda zehirlenmesine, mide ağrılarına ve kusmaya neden olur.

Spor Baskısı: Spor izi rengi beyazdır. Sporlar oval olup, 7-8 x 6-6.5µm boyutlarındadır.

Habitat: Kayın ağaçlarının (Fagus sp) büyüdüğü ormanlarda yaygın olarak bulunan R. nobilis, Avrupa anakarasında kayın ağaçlarının olduğu her yerde vardır. Bu güzel ve çekici kırılgan kirmit mantarı, birkaç Asya ülkesinde ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerinde de kaydedilmiştir. Türkiye’de Batı ve Doğu Karadeniz Bölümleri ile Akdeniz Bölümünde resmi kaydı yapılmış bir türdür.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Zehirli bir Russula türü olduğu bildirilmiştir. Tüketildiğinde mide kramplarına ve kusmalara neden olan bir besin zehirlenmesine sebep olur. Ama bu mantardan zehirlenmelerde ölüm vakası bildirilmemiştir.

Ek bilgiler: Bu güzel ve alımlı Çengel kirmit, Avrupa’nın bir çok yerinde mikolojik araştırmaların sürdüğü önceki iki yüzyılda gözden kaçmamıştır, ancak iğne yapraklı ormanların Russula türü Ağulu Kirmit Mantarı -The Sickener yani Russula emetica‘dan farklı bir tür olarak tanınmamıştır. Russula emetica kozalaklı ağaçların altında bulunur, tamamen olgunlaştığında şapkası çöker ve şapka kütikülü (üzerindeki zar) daha kolay soyulur. En az R. nobilis kadar zehirlidir ve bu nedenle yemek için mantar toplarken her iki türden de uzak durulmalıdır. Kayın ağaçları altında diğer bazı kırmızı veya pembe şapkalı Russula türleri de büyüdüğünden tek kbaşına makroskobik incelemeler türün tanımlanması için yeterli olmayabilir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.