Connect with us

Mantar Türleri

Çukur Çanak Mantarı (Sarcosphaera coronaria)

Published

on


Sarcosphaera coronaria – Çukur Çanak Mantarı

Taksonomi- Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm : Ascomycota 

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Pezizaceae

Cins: Sarcosphaera

Tür: Sarcosphaera coronaria 

Sitemizin “Tas Mantarı” olarak adlandırdığı Sarcosphaera coronaria, ülkemizde yaygın olarak Çukur Çanak Mantarı olarak bilinir. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020 ) isimli kitapta ise (büyük özveri ile 100 e yakın akademisyen tarafından hazırlandı) Alçanak Mantarı olarak isimlendirilmiştir. Yörelere göre aldığı diğer isimler ise, Kurt kulağı, kuzu kulağı, kulak mantarı, çanak mantarı, kase mantarı, göbek kulağıdır. Biz bu enteresan, sıra dışı, lakin tüketilmemesi gereken zehirli mantarı “TAS Mantarı” olarak adlandırdık! Sinonimleri, yani literatürde bilinen diğer isimleri Sarcosphaera crassa ve Sarcosphaera eximia. Caulocarpa montana, Peziza coronaria, Peziza crassa, Peziza eximia, Pustularia coronaria, Sepultaria coronaria’dır.

Şapka: Çukur Çanak – Tas mantarının şapka çapı 2-10 cm (12 cm kadar da büyüyebilir) ve içi boş küreler şeklindedir. Yeterli olgunluğa eriştiğinde mantar yırtılarak önce kase , çanak ve sonra da yıldız görünümünü alır. kale in iç yüzeyi lavanta -kahverengi, dış çeperler ise beyazımsıdır. Lakin toprakla bütüneşmesi ve toprağa yapışık halde olması sebebiyle bu beyazımsı dış çeper solgun bir renktedir.

Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Lameller: Çukurçanak mantarında diğer şapkalı mantarlar gibi lamel olmaz.

Gövde-Sap: Alçanak Mantarının kısmen toprağa gömülü bulunan meyve gövdesi, başlangıçta içi boş, etli bir top gibidir ve bu halde iken bir puffball -toz mantarı -posuruk mantarı ( Lycoperdon sp.) ile karıştırılabilir. 

Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Koku: Tas mantarının belirgin bir kokusu ve tadı yoktur.

Spor Baskısı: Karakteristik mikroskobik özellikler arasında amiloid olan asci ( asci = askus un çoğul halidir) (bu nedenle uçları iyot ile uçta mavi boyanır) ve büyük yağ damlacıkları olan pürüzsüz, kör uçlu, elipsoid sporlar içerir.  

                                         

Habitat: İğne yapraklı ağaçların bulunduğu ormanlarda, toprak örtüsünü kaplamış yaprak, dal vb örtüsü altına kamufle halde bulunurlar.

Mevsim: İlkbaharda karaların erimesi ile görülmeye başlar, yaza kadar sezonu devam eder.

Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Yenilebilirlik ve Toksisite: Çukurçanak -Tas Mantarı topraktaki metaloid arseniği bünyesinde topladığı bilindiğinden, tüketilmemesi ısrarla dile getirilir. Ayrıca, çiğ veya az pişmiş tüketildiğinde ölümcül olabileceği gözlenmiştir. Bu mantarda bulunan Gyromitrin (asetaldehit N-metil N-formilhidrazon), gastrointestinal sistemi doğrudan tahriş edicidir. Kırmızı kan hücrelerinde oksidatif hasar, karaciğer ve böbrek hasarına neden olabilir. Gyromitrin ısı ve kurutma ile azaltılabileceği, ancak tamamen yok edilemeyeceği görülmüştür. İnsanlarda, tahmini ölümcül Gyromitrin dozunun, yetişkinler için 20 ila 50 mg / kg ve çocuklar için 10 ila 30 mg / kg olduğu bildirilmiştir. Gyromitrine maruz kalmış birinde, ilk 6 ila 12 saat içinde kusma ve sulu ishal başlayacaktır. Gastrointestinal etkiler (Gastrointestinal; Ağzından, anüse kadar tüm sindirim sistemi ; yani Ağız, Yutak, Yemek Borusu, Mide, On iki parmak barsağı, İnce barsak, Kalın barsak, Safra kesesi, Karaciğer, Pankreasta medyadan gelebilecek rahatsızlıkların tümünü kapsar), insanlarda 2-3 gün kadar sürebilir. İlk 2 günde titreme, zayıflık ve ataksi de gelişebilir. Ciddi ancak nadir durumlarda sarılık, metemoglobinemi, hemoliz, nöbetler ve koma (hepatik koma dahil) maruz kaldıktan birkaç gün sonra gelişebilir. Hemoliz rabdomiyolize ve böbrek fonksiyonlarında bozulmaya neden olabilir. İç çeperleri genelde morumsu- leylak veya pembemsi kahverengi , dış çeperler ise kremsi kirli beyaz renklerdedir. Anadolu da bazı bölgelerimizde hala bilnçsizce tüketilen, ilkbahar aylarının tehlikeli☠️ mantarlarından biridir. “ İkbaharda zehirli mantar olmaz” şeklinde yanlış bilinen  Orman efsanesine en güzel örnek Zehirli TAS mantarı olarak tabir ettiğimiz yani Çukurçanak mantarıdır! Tüm bu uyarılara rağmen memleketimizin birçok köşesinde yenilen ve pazarlarda dahi satılan bir mantar türüdür. Lütfen uzak duralım.!! 

Ek bilgiler: Doğu Avrupa, Kuzey Afrika, Kuzey Amerika, İsrail ve Türkiye’de toplanan ve tüketilen bu sıradışı mantar, Avrupa ve dünyada 14 ülkede tüketilmemesi gereken, tehlikeli ve zehirli mantarlar arasına alınmıştır.

Genç örnekleri topraktan çıkmadan fincanımsı hali neredeyse kapalıdır ve sadece üst kısmı dışarı çıkacak şekilde olup kalanı toprak altındadır. İlerki evrelerde olgunlaşma ile mantar toprak yüzüne çıkar ve fincanımsı hal açılır ve yıldıza benzer bir görünüm alır. İç yüzeyi solgun leylak renginde olup, dış kısmı kreme çalar kirli beyaz renktedir. Çukurçanak mantarının etli kısmı ince ve kırılgan yapıdadır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur!

Yazarlarımızdan Onur Şahin / Doğada bir adam Youtube Kanalındaki Çukur çanak- Kase mantarı tanıtım videosuna galeriden göz atabilirsiniz.

GALERİ

Sarcosphaera coronaria Videomuz
Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Click to comment

Leave a Reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Cortinariaceae24 saat ago

Öcü Örümcekmantarı (Cortinarius cinnabarinus)

Basında Mantar2 gün ago

Tayvan’da Bulunan Büyüleyici Mantar

Hypsizygus6 gün ago

Kırkkafa Mantarı (Hypsizygus ulmarius)

Hygrocybe1 hafta ago

Has Mummantarı (Hygrocybe acutoconica)

Mantar Türleri1 hafta ago

Yumurtamantarı (Volvariella volvacea)

Gomphaceae1 hafta ago

Saçaktellicesi Mantarı (Ramaria stricta)

Calocybe2 hafta ago

Arı Çobandamı Mantarı (Calocybe ionides)

Mantar Türleri2 hafta ago

Ağulu Morsarı Mantarı (Tricholomopsis decora)

Geoglossaceae2 hafta ago

Tüylü Karakaşık Mantarı (Trichoglossum hirsutum)

Amaurochaetaceae3 hafta ago

Kara Nazlıbaş Mantarı (Comatrichia nigra)

Favolaschia3 hafta ago

Portakal Gözenekli Mantar (Favolaschia calocera)

Hygrocybe3 hafta ago

Sarı Mummantarı (Hygrocybe ceracea)

Cortinariaceae1 ay ago

Üç Örümcekmantarı (Cortinarius trivialis)

Stereum hirsutum
Mantar Türleri1 ay ago

Kıllı Katmantarı (Stereum hirsutum)

Mantar Türleri2 ay ago

Sık Ağulumantar (Omphalotus illudens)

Mantar Türleri2 ay ago

Fırfırlı Tubarya Mantarı (Tubaria furfuracea)

Mantar Türleri2 ay ago

Kanlı Kirmit Mantarı (Russula torulosa)

Mantar Türleri2 ay ago

Altınpelte Mantarı (Tremella aurantia)

Mantar Türleri2 ay ago

Yaş Ağulumantar (Omphalotus olivascens)

Mantar Türleri2 ay ago

Maral Kirmit (Russula sardonia)

Agaricaceae2 ay ago

Kahve Pullu (Lepiota castanea)

Clavariadelphaceae2 ay ago

Haşmetli Topuzmantarı (Clavariadelphus pistillaris)

Mantar Türleri2 ay ago

Göl Süngermantarı (Suillus lakei)

Anthracobia2 ay ago

Zennezili Mantarı (Anthracobia melaloma)

Mantar Türleri2 ay ago

Gavur Süngermantarı (Suillus bellinii)

Agaricaceae2 ay ago

Ağulu Kum Pullusu (Lepiota brunneolilacea)

Amanita2 ay ago

Zarlıçanak Mantarı (Amanita submembranacea)

Hydnaceae2 ay ago

Royal Sığır Dili Mantarı (Hydnum reginae)

Mantar Türleri2 ay ago

Parlak Kirmit Mantarı (Russula graveolens)

Bolbitiaceae2 ay ago

Dönşapka Mantarı (Panaeolina foenisecii) 

Mantar Türleri3 ay ago

Ecel Kirmiti (Russula subnigricans)

Agaricaceae3 ay ago

Deli Pullu Mantar (Lepiota subincarnata)

Mantar Türleri3 ay ago

Alagöz Kirmiti (Russula integra)

Gerronema3 ay ago

Takah Mantarı (Gerronema nemorale)

Mantar Türleri3 ay ago

Pullukarakız (Tricholoma atrosquamosum)

Mantar Türleri3 ay ago

Başlı Kukulcuk Mantarı (Mycena leptocephala)

Leucocoprinus3 ay ago

Sarı Şalvarlı Mantar (Leucocoprinus birnbaumii)

Lactarius3 ay ago

Melez Sütlüce Mantarı (Lactarius chelidonium)

Mantar Türleri3 ay ago

Vellinga Çıtkırdısı (Pluteus vellingae)

Agaricaceae3 ay ago

Şiş Poslak Mantarı (Lycoperdon umbrinum)

Agaricaceae3 ay ago

Chlorophyllum hortense – Sapıkızaran Şemsiye Mantarı

Mantar Türleri3 ay ago

Russula mustelina – Russet Kirmit

Mantar Türleri3 ay ago

Defne Mantarı (Pluteus lauracearum)

Lactarius3 ay ago

Acısütlüce Mantarı (Lactarius acris)