Scutellinia armatospora – Ak Dikenlitabak Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Ascomycota
Sınıf: Pezizomycetes
Takım: Pezizales
Aile: Pyronemataceae
Cins: Scutellinia
Tür: Scutellinia armatospora
Scutellinia armatospora, Türkiye’de Ak Dikenlitabak Mantarı (Türkiye Mantarları Listesi-Aralık 2020) olarak tanınan Pyronemataceae familyasına mensup bir Ascomycota mantarıdır.
Scutellinia armatospora (Denison) sporlarının (askospor) dikenli yapısı, mikroskop altında ayırt edici bir özellik olarak öne çıkar. Bu özellik bu türün tanımlanmasında bilinmesi gereken çok önemli bir ayıraçtır.
Makroskobik (Morfolojik) Özellikleri: Mantarın şapkası (Apothecium), 2-7 mm boyutlarında, dairesel, gençken yarım küre veya çanak şeklinde olan gövde olgunlaştıkça (yaşla birlikte) yassılaşır (düzleşir) ve disk şeklini alır. Şapkanın kenarları (margin) belirgin şekilde tırtıklı veya tüylü, siyah veya koyu kahverengi kıllarla kaplıdır.
Ak Dikenlitabak Mantarında hymenium yani sporları bulunduran ve taşıyan yüzey (şapkanın üst yüzeyi), parlak turuncu ila kırmızı renklidir. Mantarın dış yüzeyi ve kenarı koyu kahverengi kıl benzeri tüylerle kaplıdır.
Gövde-Sap: Mantar yerde ve sapsızdır. Genellikle sapı yoktur veya çok kısa ve belirgin değildir de diyebiliriz.
Bu mantarın miselleri, toprak veya çürüyen bitki materyalleri üzerinde yayılır.
Koku: Belirgin bir kokusu yoktur, kokusu için ayırt edici değildir diyebiliriz.
Spor Baskısı: Spor baskısı rengi kahverengi ile koyu kahverengi arasında olabilir. S.armatospora askosporları hiyalin, yuvarlak ve küt olup, silindirik veya konik dikenlerle süslenmiştir. Askosporlar yaklaşık 16-17 µm boyutlarındadır. 8 sporlu olan Asci ise 280-300 × 20-22 µm boyutlarındadır. Parafizler silindiriktir. Tüyler 1000 × 40 µm kadar olup, koyu kahverengi, kalın duvarlı ve çoklu bölmelidir.
Habitat: Hem geniş yapraklı, hem de iğne yapraklı ormanlarda, orman yollarında, patika kenarlarında, çıplak ve kumlu bölgelerde büyürler. Bu mantar türü genellikle, nemli ormanlık alanlarda, çürüyen odun, yaprak veya toprak üzerinde bulunur.
Bu mantarın ilk Türkiye kaydı, 2011 yılında değerli hocalarımız Prof Dr Ilgaz Akata, Prof Dr Abdullah Kaya ve Prof Dr Yasin Uzun tarafından Doğu Karadeniz Bölgesinden toplanan örnekler ile yapılmıştır. İncelenen bu örnekler 2009 yılında, Trabzon ili, Yomra ilçesi, Kasüstü Köyünde yol kenarında, çıplak zeminde bulunmuştur. Türün bulunmasında ve ilk Türkiye kaydının yapılmasında emeği geçen tüm hocalarımıza çok teşekkür ediyoruz.
Mevsim: Yaz ve Sonbahar. Özellikle, Hazirandan Ekim ayına kadar habitatlarında bulunabilirler.
Yenilebilirlik ve Toksisite: S. armatospora – Ak Dikenlitabak Mantarı, genellikle yenilebilir mantarlar arasında sınıflandırılmaz. Küçük boyutları ve sert, dikenli sporları nedeniyle toplama ve tüketim açısından pratik değildirler. Ayrıca, yenilebilir olup, olmadığını belirten güvenilir bir kaynak ve bilgi yoktur, bu yüzden bu mantarın tüketilmesi tavsiye edilmez.
Ek bilgiler: Scutellinia armatospora – Ak Dikenlitabak Mantarına benzer türler arasında Scutelinia cinsinin diğer türleri ve de özellikle Scutellinia trechispora (Berk. & Broome) Lambotte bulunmaktadır; Ancak, S. armatospora küt, silindirik veya konik dikenleri olan küresel askosporlar sayesinde diğer tüm Scutellinia üyelerinden kolayca ayırt edilir. S. armatospora, daha küçük askosporları ve dış görünüşü ile S. trechispora türünden ayrılır. Bazı kaynaklarda bu 2 türün aynı mantar olduğu yazmaktadır.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
