Badem Süngerciği Mantarı (Suillellus amygdalinus)

Suillellus amygdalinus – Badem Süngerciği Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Boletaceae

Cins: Suillellus

Tür: Suillellus amygdalinus

Suillellus amygdalinus (Thiers) Vizzini, Simonini & Gelardi, Boletaceae familyasına mensup, Suillellus cinsi bir bolet mantarı türüdür. Boletus puniceus (1965) ve Boletus amygdalinus (1975) sinonim isimleri ile de bilinir.

Tür ilk olarak, Amerikan mikolog Harry Delbert Thiers tarafından 1965 yılında, 23 Kasım 1963’te Napa County, California’da bulduğu örneklere dayanarak Boletus puniceus olarak adlandırılmıştır. Thiers, 1975 yılında, mantaraın  Boletus puniceus olan bilimsel isminin, 1948’de yayınlanan ve Yunnan, Çin’de bulunmuş olan, farklı bir bolet türü için zaten kullanıldığını keşfettiği için, adını Boletus amygdalinus olarak değiştirmiştir. Mantar, moleküler filogenetik S. amygdalinus’un Boletus’tan farklı bir soyda olduğunu gösterdikten sonra, 2014 yılında Suillellus cinsine transfer edilmiştir.

Latince’de “amigdalin”, bademle ilgili veya bademe benzeyen anlamına gelir.

Bu güzel Suillellus türünün ilk Türkiye kaydı, 2019 yılında, Hakkari ilimizde (Şemdilli ilçesi Öveç Köyü) yapılmıştır. Bu çalışmada görev almış olan değerli hocalarımız İsmail Acar, Yusuf Uzun, Ali Keleş ve Ayten Dizkırcı Tekpınar’a, Türk mikolojisine yaptıkları önemli katkılarından dolayı teşekkür eder, başarılarının devamını dileriz.

Şapka: 4-12cm genişliğinde olan şapkası, başlangıçta ve genç evrelerde dışbükey, olgunlukta geniş dışbükeydir. Şapka kenarları genellikle loblu veya dalgalı, gençken kavisldir. Şapka yüzeyi kurudur, ve liflerle keçeleşmiştir. Mantarın şapka rengi genç örneklerde kırmızıdır, ancak olgunlaştıkça daha kahverengimsi tonlara dönüşür. Et yani dokusu kalın ve serttir, kütikülün altında kırmızımsı, aksi takdirde sarı olup, berelendiğinde veya kesildiğinde hemen maviye döner.

Tüpler ve Gözenekler: Şapkasının alt tarafındaki gözenekler 0,5 ila 1 mm genişliğindedir. Tüpler ise ortalama 1 ila 1,5 cm derinliğindedir. Tüpler sap yakınında bastırılır ve gençken paslı-kırmızı renk olan gözenekler, olgunlukta kayısı-kırmızı olur, ve berelendiğinde hızla maviye morarır.

Gövde-Sap: 4-9cm boyunda, 1- 3cm kalınlığında, tabana eşit konik, katı bir sapı yani gövdesi vardır. Sap yüzeyi kuru olup, sarımsı bir arka plan üzerinde kırmızı veya kırmızımsı tonlarda renkler ile kaplıdır. Sap retiküle olmayıp, sarısımsı dokusu yani eti kesildiğinde hemen hızla maviye döner.

Sap, üstede bahsettiğimiz gibi fileli bir desenden (retikülasyon) yoksundur ve sarı renklidir. Ancak, özellikle tabana yakın bölgelerde kırmızı tüylerle kaplıdır. Sap ya baştan sona eşit genişliktedir, ya da ortada daha kalındır. Sapın tabanı tipik olarak bükülür beya bükülme eğilimi gösterir. Eti 1 ila 2 cm kalınlığında ve sarı renktedir, ancak mantarın tüm kısımları gibi, morarma veya kesildikten hemen sonra maviye boyanır.

Koku: Mantarın hem kokusu, hem de tadı hafiftir. Ama, ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: S. amygdalinus spor baskısı rengi koyu zeytin-kahverengidir. Sporlar, ortalama 11-16 x 5-8 µm, boyutlarında olup eliptik, pürüzsüz, kalın duvarlı ve göze çarpan bir şekilde küreseldir. Sporlar, Melzer reaktifi ile lekelendiğinde darkochraceous (kararmış koyu sarı) hale gelirler ve ara sıra iki büyük vakuol varlığı nedeniyle iki hücreli gibi görünebilirler. Bazidyalar (spor-taşıyan hücreler) çomak şeklindedir, çok sayıda boşluk içerir. S. amygdalinus’un hiflerinde kelepçe bağlantıları mevcut değildir.

S. amygdalinus olduğundan şüphelenilen meyve cisimlerini tanımlamaya yardımcı olmak için çeşitli kimyasal renk testleri kullanılabilir. Bir damla seyreltik potasyum hidroksit (KOH), kapak etini pins turuncuya çevirirken, kap kütikülünü kırmızı veya daha koyu hale getirir. Amonyak (amonyum hidroksit, NH4OH olarak) et üzerinde pis sarı, kapakta kahverengi bir üretir. Demir sülfat (FeSO4) hem et hem de kütikül ile soluk gri bir renkte değişiklik üretmez. Hidroklorik asit (HCl), etin turuncu veya pembeye dönmesine neden olur, ancak kütikül ile renk reaksiyonu yoktur.

Habitat: Türkiye’de ilk kayda geçen örnekler Meşe ağacı (Quercus sp) altında bulunmuştur.

Mevsim: Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Sullellus cinsine mensup türler genellikle tüketilebilir mantarlardandır. Ancak, S. amygdalinus – Badem Süngerciği Mantarının yenilebilirliği hakkında net bir bilgi yoktur; Uzmanlar, genellikle içlerinde Rubroboletus stanas yani şeytan boleti gibi zehirli mantarların da bulunduğu, berelenince rengi maviye dönen, kırmızı porlu boletlerden uzak durmamızı tavsiye etmektedirler.

S. amygdalinus’un yenilebilirliği hakkında kesin bilgi olmamak ile birlikte, bazı kaynaklarda yenilebilir olduğu bildirilmiştir. Ancak, mantar uzmanları ve yazarlar, genellikle birçoğu zehirli olduğu için kesildiğinde veya berelendiğinde mavileşen, kırmızı porlu bolet türlerini tüketmekten kaçınmayı tavsiye ederler. 1996-1997 yılında Kaliforniya’da bir grup zehirlenme vakası görülmüş, ancak hasıl olan zehirlenmenin, semptomlarının doğası nedeniyle, muhtemelen tüketilen mantarlar arasına başka bir tür karıştığı düşüncesi hakimdir.

Ek bilgiler: S. amygdalinus, kırmızımsı kahverengi bir şapka, olgunlukta turuncu-kırmızı gözenekler ve mantarın tüm kısımlarının hızlı mavileşmesi ile ayırt edilen yakışıklı bir bolettir. S.amygdalinus türüne benzeyen, kırmızı gözenekli ve berelendiğinde mavileşen boletler arasında, bariz belirgin retikülat ve çomak şeklinde bir sap ile ayırt edilen Rubroboletus pulcherrimus, masif yani çok büyük boyutları, soğanlı sap tabanı ve soluk renkli şapkası ile ayırt edilen Rubroboletus eastwoodiae ve daha koyu, neredeyse çikolata-kahverengi bir şapka ve olgunlukta koyu kırmızı gözenekleri olan Boletus erythropus bulunur. S. amygdalinus ile karıştırılabilecek diğer türler arasında, zehirli Şeytan Boleti – Rubroboletus satanas, Boletus subvelutipes, Kızıl Bolet-Neoboletus luridiformis ve Boletus frostii bulunur.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.