Turnabacağı mantarı (Macrolepiota mastoidea)

Macrolepiota mastoidea-Turnabacağı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Agaricaceae

Cins: Macrolepiota

Tür: Macrolepiota mastoidea

Macrolepiota mastoidea, Slender Parasol (İnce şemsiye) olarak bilinir. Türkiye Mantarları Listesinde Turnabacağı mantarı olarak isimlendirilimiş olan şapkası yenilebilir bu Macrolepiota türü, kalkerli ormanları ve otlakları sever. Bu büyük mantarlar ayrıca, ince toprağın alkalinitesini yükselten kırık deniz kabuklarının olmadığı, aksi takdirde asidik olabilecek yerlerde kıyı kumullarında dahi büyürler. Bazı kumullarda kalabalık gruplar halinde Slender Parasol yani İnce Şemsiyeler görüldüğü bildirilmiştir. Mastoidea özel sıfatı muhtemelen insan kulağının arkasında yer alan kemik çıkıntıya (mastoid) bir gönderme değil, daha çok masto ön ekine dayanmaktadır. Bu daha çok, bir kadının göğüsleri ve meme uçları ile ilgili bir göndermedir.  

İlk kez 1821 yılında Elias Magnus Fries tarafından Agaricus mastoideus olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, Fries’tan daha önce, 1801’de Danimarkalı botanikçi Heinrich Christian Friedrich Schumacher (1757 – 1830) bu mantarı resimlemiş ve ona Agaricus umbonatus adını verdiği bilinmektedir.

M.mastoidea’nın eşanlamlıları arasında Agaricus mastoideus Fr., Agaricus gracilentus Krombh., Lepiota mastoidea (Fr.) P. Kumm., Lepiota gracilenta (Krombh.) Quél., Lepiota umbonata (Schumach., J. Lepio Schlenta.), Macrolepiota gracilenta (Krombh.) Wasser ve Macrolepiota rickenii (Velen.) Bellù & Lanzoni. bulunur.

Şapka: Başlangıçta küresel ve soluk kahverengi, tepenin yanında pullara ayrılan daha koyu kahverengi bir alana sahip olan M.mastoidea şapkası, merkezde küçük bir umbo (meme görünümlü bir çıkıntı) ile düz olana kadar genişler. Bu mantarın eti yavaş yavaş kahverengiye döner, ancak kesildiğinde veya ezildiğinde belirgin şekilde kızarmaz. Şapka çapı 5 ile 15 cm arasında değişmektedir.

Lameller: M.mastoidea lamelleri beyaz veya soluk krem ringindedir. Bazıları çatallı olan geniş ve sık lameller sapla birleşmeden çok kısa bir mesafede son bulurlar.

Gövde-Sap: Üst tarafı soluk ve alt tarafı kahverengi olan çift halkası, genellikle gövdenin etrafında kalır, ancak çoğu zaman hareketli hale gelir ve bazen tabana düşer. Sap yüzeyi beyazdır ve küçük, yakın aralıklı sarımsı-kahverengi pullarla kaplıdır. Tabanda hafif soğanlı, gövde apekse doğru içe doğru incelir. Sapının çapı 0,6 ile 1,5 cm, yüksekliği ise 6 ile 16 cm arasında değişmektedir.

Koku: Koku ve tat ayırt edici olmasa da hafif mantarımsı bir kokusunun olduğu söylenir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyaz veya beyazımsı kremdir. Sporları elpsoidal, pürüzsüz, 13-16 x 8-9.5µm boyutlarında, gözenekli ve dekstrinoiddirler.

Habitat: Saprobik (Çürükçül) bir mantar olan Slender Parasol mantarları, genellikle ağaçlık açıklıklarda ve ağaçlıkların yanındaki çimenlik alanlarda ve  ayrıca kalkerli kum tepelerini kendilerine habitat seçerler. Avrupa’nın hemen her yerinde yaygın olarak bulunan bir Macrolepiota türüdür.

Türkiye’de Turnabacağı mantarı olarak kaydedilmiş bir Macrolepiota türlüdür. Türkiye’de resmî  kaydı yapılan bölgeler arasında Istranca ve Güney Marmara bölümleri, Asıl Ege Bölümü, Konya Bölümü, Karadeniz Bölgesi, Yukarı Fırat ve Erzurum-Kars Bölümleri, Akdeniz Bölgesi ve Orta Fırat Bölümü bulunmaktadır.

Mevsim: Yaz- Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Turnabacağı-Slender Parasol yenilebilir iyi bir mantar türüdür. Sadece şapkasının yenilmesi sapının atılması tavsiye edilir. Ancak, bu mantarları yemek için topluyorsanız, lütfen benzer Shaggy Parasol- Chlorophyllum rhacodes‘un çiğ ve az pişmiş yendiğinde zehirli bir mantar olduğunu ve çok ciddi mide rahatsızlıklarına neden olabileceğini unutmayın.

Ek bilgiler: M.mastoidea -Turnabacağı mantarına benzer mantarlar mevcuttur. Macrolepiota procera daha büyüktür ve sapında yılan derisine benzer bir desen vardır. Chlorophyllum rhacodes refleksli pullara ve pürüzsüz bir çizgiye sahiptir. C.rhacodes eti kesildiğinde veya ezildiğinde kızarır. Macrolepiota rickenii daha kısa bir sapa sahiptir ve aynısı şapkasının çapıyla daha orantılıdır, sap ve şapka üzerindeki süslemeler daha az belirgin ve daha soluktur. Macrolepiota affinis şapkasında ve aynı renkteki küçük pullardan oluşan şeritte ince bir süslemeye sahiptir, pileipellisin hifinde zarla ilişkili bir vakuolar pigmente sahiptir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Yazarlarımızdan Ali AYDOĞDU‘’nun anlatımı ile Turnabacağı mantarı. Bu güzel Şemsiye mantarı türünü tanımak için videoyu izleyebilirsiniz.

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Güzel fotoları ile desteğini esirgemeyen İtalyan Luca Astory üstada ve Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.