Mantarlarda çoğalma- üreme nasıl olur?
Mantarlarda çoğalma nasıl olur? Konuyu iyi anlayabilmemiz için öncelikle mantarların gelişimini etkileyen faktörlere bir göz atmak lazımdır. Bunlar şurasıyla:
1- NEM: Mantarlar Için gerekli havadaki nem miktarı %90 altında olmamalıdır. Optimal nem oranı ise %20-30 kadardır.
2. SICAKLIK: Mantarlarda hayatsal işlev -5 derece celcius da başlar. En iyi gelişimleri ise 15-20 derecede gerçekleşir. 30 derecede işlevleri yavaşlar veya durur, 40 derece ve daha üzeri sıcaklıklarda ise mantarlar yaşayamazlar, mantarlar ölür.
3. IŞIK: Mantarlarda Misellerin oluşumu ışıksız ortamda gerçekleşir. Direk güneş ışınları ise sporların çimlenmesini düşürür. Ama, ışık mantarların üreme organlarının oluşumuna olumlu etki yapar.
4. OKSİJEN: Saprofit ve yüzeysel miselli mantarlar oksijensiz ortamda ölürler. Ancak bazı parazit mantarlar, oksijensiz ortamda intermoleküler olarak solunum yapabilirler.
5. BESİN ORTAMI: Tüm mantarlar asidik ortamda gelişebilirler. pH : 3 – 6 mantarların büyüyüp gelişebilmeleri için idealdir.
Mantarlarda sporların yayılması nasıl olur?
1. Rüzgarla yayılma (Anemochorie),
2. Su ile yayılma (Hydrochorie),
3. Hayvanlarla yayılma (Zoochorie),
4. Öteki omurgalı hayvanlarla yayılma (Antropochorie),
5. Çeşitli alet, edevat ve ulaşım araçları ile yayılma şeklinde Mantar sporları çoğalmak üremek için doğaya yayılırlar.
Mantarlarda üreme-çoğalma sporlanma (sporulasyon) ile gerçekleşir. Sporlarla ise eşeysiz (aseksüel) ve de eşeyli (seksüel) olmak üzere 2 türlü olmaktadır.
Mantarlarda çoğalmayı iyi anlamak için, mantar anatomisini biraz da olsa bilmek gerekir. Misel (Bir mantarı oluşturan dallanmış ipliklerin (Hiflerin) tümü, bu hiflerin bir araya gelmesiyle oluşmuş yapılara da Misel ağı denir), Hif in çoğulu Hifa’dır ve Hifa (Mantar kolonileri hifa adı verilen, genellikle ince, uzun ve saydam mikroskobik flamentlerden oluşmaktadır. Aynı koloniler içinde bulunan hifalardan bazıları beslenmeyi sağlamak için üzerinde yaşadığı substratların içine doğru uzanırlar.Genelde beslenmeyi sağladıkları için bunlara vejetatif hifa adı verilmektedir) bu terimlerden sadece ikisidir. Mantarda Miselyumlar olgunlaşır ve yeterince besin depolayabilirse ve çevresel koşullar sporulasyona uygun ise, hifalarda, genellikle aerial bölgelerde , çeşitli şekillerde sporlar gelişirler. Sporlar olgunlaştıktan sonra hifadan ayrılarak serbest hale gelir ve uygun ortam ve koşullarda çimlenerek kendi türüne özgü mantarı oluştururlar. Mantar sporları çok değişik biçim ve görünüme sahiptirler. Bu özellik, mantarların sınıflandırılmasında ( Taksonomi) , mantar tanımlama ve tür tayinlerinde bilim insanlarına çok yardımcı olur. Mantar sporları değişen çevre koşullarına çok dayanıklıdırlar. Bu nedenle, doğada uzun yıllar canlı ve infektif olarak kalabilirler.
Sporların içinde, seksüel veya aseksüel reprodüksiyon sonu oluşan bir veya birden fazla çekirdek bulunur. Karada yaşayan mantarların sporları etrafında kalın bir spor muhafazası (epispor) vardır. Bu tabakanın altında protoplasmayı çevreleyen endospor yer alır. Bazı mantar sporlarında da, sporu en dıştan saran, ayrıca bir tabaka (perispor) daha bulunabilmektedir. Sporların sitoplasmalarında nukleus, vakuoller, lipid granülleri ve bir mantarın oluşumuna yetecek miktarda diğer inorganik ve organik moleküller vardır. Spordan tallusun ortaya çıkması (germinasyon, çimlenme, filizlenme ) sırasında, sporlar su alarak şişerler, dışardan yeterince su ve gerekli diğer maddeleri alırlar ve sonra buradan dışarı doğru bir jerm tüpü uzanır. Bu tüp uygun ortamlarda hızla gelişerek ve büyüyerek diferensiye olur ve kendi türüne özgü hifaları ve bunlardan da diğer reprodüktif hifaları meydana getirirler.
Sularda yaşayan mantarların sporlarında bulunan flagellumlar, bunları uygun ortamlara taşımakta ve hareketlerini sağlamaktadır. Böyle sporlara zoospor adı verilir.
Mantarlarda başlıca 5 tür Eşeysiz-aseksüel spor oluşumuna rastlanmaktadır. Bunlar:
mikroskopta görüntüsü
1- Artrosporlar (arthrospore)
2– Blastosporlar
3- Klamidosporlar (chlamydospore)
4- Konidiosporlar (conidiospore)
5- Sporangiosporlar
Eşeyli üremede, seksüel sporlar, ayrı cins veya karakterde olan iki gametin çekirdeklerinin redüksiyona uğrayarak haploid hale gelmesi ve bu haploid kromozomların birleşmesi sonu meydana gelirler. Mantarların klasifikasyonunda dikkate alınan bu özellikler, mantar türleri arasında oldukça farklılıklar gösterebilmektedirler.
Spore görüntüsü
Eşeyli- Seksüel üremede başlıca dört aşama vardır. Bunlar:
1) Gamet veya seks cinsel organlarının hücrelerin oluşumu,
2)Bu organların birleşmeleri (plasmogami), hemen veya sonra nükleer bir birleşme (karyogami),
3) Haploid mantarlarda meiosis,
4) Sporların meydana gelmesi ve gelişimi.
Mantarlarda seksüel sporlar başlıca 4 tarzda oluşturulurlar.
1- Askosporlar (ascospore),
2- Basidiosporlar,
3- Oosporlar,
4- Zigosporlar (zygospore).
Mantarlarda Eşeyli (Seksüel) üreme ve Eşeysiz (Aseksüel) üreme başlı başına bir kitap konusudur. Konuya ilgi duyan mantar avcısı dostlarımız, internetten ve konuyla ilgili kitaplardan Mantarlarda üremeyi daha detaylı öğrenebilirler. Alttaki video Toz Mantarı – Lycoperdon sp sporlarının havaya karışıp, uçuşarak doğaya yayılmasını çok kısa olarak izleyeceksiniz. Keyifli seyirler.
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
Bir yanıt yazın