Kuzu Göbeği Mantarı (Morchella elata)

Morchella elata – Kuzu Göbeği Mantarı

Taksonomi– Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm: Ascomycota 

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Morchellaceae

Cins: Morchella

Tür: Morchella elata

Morchella elata – Kuzu Göbeği Mantarı ; ülkemizde çok sevilen ve toplanan popüler bir mantar türüdür. Yöresel olarak Göbek mantarı, Göbelek mantarı, Kümah, Morel, İşkembe Mantarı gibi isimlerle anılsa da, yaygın kullanılan ismi Kuzu Göbeği Mantarıdır. Genellikle meydana geldiği yerde bol miktarda bulunan bu tür, İlkbahar aylarında sıkça toplanmaktadır. Avrupa’da ise bu türe Black morel ismi verilmektedir. Bizde Mantarlı Yaşam ailesi olarak bu türü Kuzu Göbeği Mantarı olarak detaylı inceleyeceğiz;

Şapka: Kuzu Göbeği mantarının şapkası 3-8 cm kalınlığında, boyu ise 12 cm uzunluğuna kadar ulaşabilir. Ana hatları dikey ve yatay olan, uzun labirent benzeri bir forma sahiptir. Mantar uzantılarının arasında ise, iç ete kadar uzanan oyuklar mevcuttur. Dış eti kahverengi tonlarındadır. Yaşlı örneklerde kahverengi tonları kaybolurken, siyaha yakın tonlar ağırlık gösterir. Bu türde lamel bulunmaz ve iç eti kremsi ve düz yapıdadır.

Gövde-Sap: Kuzu Göbeği mantarının, sapı 1-7 cm ve uzunluğu ise 16 cm kadar ulaşan örnekleri mevcuttur. Sap içi ise oyuk ve gövdeye bütünleşiktir. Renkleri beyaz ve soluk krem rengi arasında, sap, aşağıya doğru incelirken, köke geldiğinde kalınlaşır.

Koku: Ayırt edici bir kokuya sahip değildir.

Spor Baskısı:  Sporlar, 19-24 X 11-15 µm, elipsoid ve düzdürler. Spor rengi ise, birikintide kremsi beyaz ila soluk sarımsı kahverengidir.

Habitat: Kireçli toprağa sahip ormanlarda sık karşılaşılmasına rağmen, Ülkemizde iğne yapraklı (pinus) ormanlarda da sık karşılaşılır. Orman kesim alanlarında, orman yangınları görmüş alanlarda sıkça karşılaşılmaktadır. Elma ,armut ,ayva ,kavak ağacı , iğne yapraklı ağaçlarla marfolojik bağlantısı bulunmaktadır.

Mevsim: Morchella elata bir İlkbahar mantarıdır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Morchella elata, popüler, iyi yenilebilir, lezzetli bir tür olmasına rağmen, küçük miktarlarda hidrazin veya benzer yapıda bilinmeyen bir toksin bulundurduğu bilinmektedir. (hidrazinin birincil referansları bulunmadığından hidrazin varlığı tartışmalıdır). Bu nedenle kuzugöbeği mantarı asla çiğ yenmemelidir. Bu tür için uzun, yavaş pişirme veya kurutularak tüketilme uygulanmalıdır. Mutfak ve ekonomik değeriyle hem ülkemizde , hem de dünyanın büyük bölümünde çok önemli değere sahip bir mantar türüdür. Özellike Fransız mutfağında bir çok isim yapmış şefin listelerinde bu mantara yer vermesi, bu türün mutfak değerinin çok yüksek olduğunun göstergesidir. Genellikle kurutularak saklanır ve yemeklerde kullanılır. Bir çok ünlü gurme kurutulmuşunun tazesine göre daha lezzetli olduğunu bildirmişlerdir. Ayrıca, ticari açıdan kurutulmuş haliyle ihracatının daha kolay yapılabildiği de bir gerçektir.    

Dip not: Bilinçsiz ve amatör toplayıcıların en çok dikkat etmesi gereken noktalardan biri de, bu türe benzeyen Kuzu Göbeği Ebesi Mantarı (Gyromitra esculenta) ile karıştırmamaktır. Gyromitra esculenta – Sahte Kuzu Göbeği zehirli bir tür olup, dikkatsiz bir toplayıcı tarafından kolaylıkla karıştırılabilmesi ihtimali vardır.

Ek bilgiler: Morchella elata – Kuzu Göbeği mantarı, diğer doğal mantarların aksine kökten sökülmemesi, köke yakın bir yerden bıçak ile kesilmesi gerekmektedir. Bu türün kökleri, misel ağlarına sıkı sıkıya bağlı olduğu için, (toprak yapısınında yumuşak olması sebebiyle) kökünden koparılan mantar miselleri ile birlikte topraktan ayrılmaktadır. Bu yüzden bağlı olduğu misel ağlarının yok olmasına sebep olur. Sapından kesildikten sonra, kalan kök kısmı toprak ile yeniden kapatılmalıdır. Ayrıca, Kuzu Göbeği Mantarları da diğer tüm mantarlar gibi, sporlarının etrafa yayabilmeleri için eşey olgunluğuna ermeden ( sporlarlanma olgunluğuna ermeden ) toplanmamalıdırlar. Çoğalma olgunluğuna ermiş yetişkin örneklerini toplarken de, mutlak suretle örme sepet kullanılması, naylon torba, poşet, kova vb. kullanılmaması  gerekmektedir! Bu sayede sporların yayılmasına yardımcı olurken, toplanan mantarın taze kalmasını ve korunmasını da sağlayabilirsiniz.

GALERİ

Galeri deki Fotoğraflar Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitesinden ve Türkiye Kuzu Göbeği Hayranları Facebook sitesinden alınmıştır.