Kokarboynuz Mantarı (Mutinus caninus)

Kokarboynuz Mantarı- Mutinus caninus- Dog Stinkhorn

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Phallales

Aile: Phallaceae

Cins: Mutinus

Tür: Mutinus caninus

Türkiye’de de resmî kaydı olan (Karadeniz Bölgesi ve Marmara Bölgesinin Istranca Bölümü) ve Pis Kokulu Boynuz Mantarı – Phallus impudicus’u biraz andıran bu ilginç görünümlü Mutinus caninus – Dog Stinkhorn Mantarını Türkiye Mantarları Listesindeki (Aralık 2020) ismi ile yani “Kokarboynuz Mantarı” olarak sizlere anlatacağız.

Mutinus cinsinin adı Latince’den gelir ve penis anlamına gelirken, tıpkı kulağa geldiği gibi, belirli bir sıfat olan caninus bir köpek kinayesidir ve iki terimli adı köpeklerin fallik bitlerine atıfta bulunur! 

Yaygın olarak Dog Stinkhorn olarak bilinen Mutinus caninus, koyu renkli uçlu, küçük, ince, fallus şeklinde bir ormanlık mantardır. Avrupa, Asya ve doğu Kuzey Amerika’da yaz ve sonbahar aylarında genellikle küçük gruplar halinde odun döküntüsü üzerinde veya yaprak çöplerinde büyürken bulunurlar. Olgunlaşmamış yumurta halinin tüketildiğine dair raporlar olmasına rağmen, genellikle yenilebilir bir mantar olarak kabul edilmezler.

Sinonimler (Synonyms); • Phallus caninus Huds. (1778) • Phallus inodorus Sowerby (1801)• Ithyphallus inodorus Gray (1821)• Aedycia canina (Huds.) Kuntze (1898)• Cynophallus caninus (Huds.) Fr. (1860

Genel Özellikleri:  1778’de İngiliz botanikçi William Hudson (1730 – 1793) bu türü bilimsel olarak tanımladı ve ona Phallus caninus adını verdi. 1849’da Phallus cinsini ayırarak Dog Stinkhorn’u yeni Mutinus cinsine aktaran ve böylece bu türün şu anda kabul edilen adını Mutinus caninus olarak belirleyen büyük İsveçli mikolog Elias Magnus Fries’dır.

Şapka, gleba’nın (sporları içeren parlak, yapışkan, kokulu bir kaplama) altında petek şeklindedir. Böcekler koyu zeytin glebasını tükettikten sonra mantarın ucu turuncuya döner ve ardından tüm mantar gövdesi hızla çürür, genellikle üç veya dört gün içinde hiçbir şey kalmaz. Yumurta’nın volva benzeri kalıntıları, mantar gövdesi tamamen geliştikten sonra genellikle yerin üstünde ortaya çıkar. Beyaz Sap (Gövde), genleşmiş polistiren bir dokuya ve görünüme sahiptir ve yapışkan zeytin gleba kaplamasıyla küçük, yarım yumurta şeklindeki kafayı destekleyecek kadar güçlüdür.

Phallaceae familyasının bu küçük üyesi, ormanlık zemindeki yaprak çöpüne yarı gömülü yatan, beyazımsı yumurta benzeri bir meyve gövdesinden ortaya çıkar. Beyaz misel kordonları (rizomorflar), genellikle 2-4 cm yüksekliğinde ve 1-2 cm genişliğinde olan bu ‘yumurta’nın altında görülür. ‘Yumurta’, jelatinimsi bir iç tabakayı kaplayan sert bir dış cilde (peridium) sahiptir ve bu da tam olarak oluşturulmuş, ancak genişlememiş mantarveren gövdeyi korur. ‘Yumurta’ yarıkları açıldığında mantar hızla genişler (genellikle birkaç saat içinde), tam yüksekliği 10–15cm’ye ulaşır. Yaklaşık 1- 1.5cm kalınlığındadır ve sarımsı beyaz, sarı veya soluk turuncu renktedir. Bölünmüş yumurta, tabanda volva benzeri bir çuval olarak tutulur. Sütun çok kırılgan, çukurlu ve silindiriktir. Sivri bir ucu vardır ve genellikle kavislidir. Uç kısmı, koyu zeytin-kahverengi bir hamur olan ve böceklere karşı dayanılmaz bir kokuya sahip olan sporlu madde (gleba) ile kaplıdır.  

Dog Stinkhorn- Kokarboynuz Mantarı, çoğalmaları, üremeleri tamamen böceklere bağlıdır. Özellikle Diptera yani sinekler, mantar gövdelerinin uçlarındaki gleba’nın (çürüyen etin) kokusuna çekildiğinde, spor yüklü gleba’nın bir kısmı böceklerin ayaklarına yapışır ve sonunda başka yerlerdeki ölü odunlara taşınır. Sinekler birkaç kokuşmuş kokuyu ziyaret ettiğinden, gerekli spor çeşitliliği elde edilir. Böcekler tarafından çiçeklerin tozlaşmasına çok benzer bir şekilde ve böylece uygun bir yetiştirme substratı üzerinde yeni bir verimli miselyum gelişebilir.

Koku: Aynı aileden (Phallaceae) olan mantarlara nazaran daha az kötü koktuğu bildirilmiştir. Kedi pisliği gibi koktuğu da rapor edilmiştir.

Habitat: Saprobik bir mantar olan Kokarboynuz Mantarı, küçük gruplar halinde ve bazen peri halkalarında, çoğunlukla iğne yapraklı ormanlarda ve diğer iyi çürümüş kerestelik ağaçların çürüyen kütüklerinin yakınında bulunur. Bu mantarlar bazen park ve bahçelerdeki nemli eski talaş malçlarında da açıkça görülürler. Mutinus caninus İskandinavya’dan Akdeniz bölgesine kadar anakara Avrupa’nın birçok yerinde yaygın olarak bulunur..

Mevsim: Yazdan Sonbahar sonuna kadar görmek mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Ciddi derecede zehirli oldukları bilinmese de bunlar kesinlikle nefis mantarlar değildir. Birkaç kişi, köpeklerinin olgun Dog Stinkhorn yedikten sonra çok hasta olduğunu bildirmiştir ve bu nedenle, olgun örnekleri yiyen herhangi bir kişinin benzer bir kadere maruz kalması muhtemeldir. Çin’de Dog Stinkhorn’un kurutulmuş yumurtaları mağazalarda kolayca bulunur ve görünüşe göre, yenilebilir mantarlar olarak oldukça popülerdirler. Ama belki de en büyük cazibe, varsayılan tıbbi değerleridir. Alan rehberlerinde bazılarına göre yenilebilir, bazılarına göre ise yenilmez olarak bildirilmiştir.

Ek bilgiler: Benzer mantarlar içinde en başta Pis Kokulu Boynuz Mantarı – Phallus impudicus bulunur. Phallus impudicus – Common Stinkhorn, çok daha büyüktür ve daha güçlü ve kötü bir kokuya sahiptir, petekli şapka yüzeyi, gleba’nın altında turuncudan ziyade beyazdır. Diğer benzer türler ise, Mutinus ravenelii, kırmızı uçlu, daha pembe renklidir.  Şu anda Avrupa’da yayılış gösteren daha nadir bir Amerikan türüdür. Bir başka Kuzey Amerika türü olan Mutinus elegans, Mutinus ravenelii’ye çok benzer ve daha sivri uçlu, kısa ve tıknazdır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.