Ağulu hayalet mantarı (Omphalotus nidiformis)

Omphalotus nidiformis – Ağulu hayalet

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Marasmiaceae

Cins: Omphalotus

Tür: Omphalotus nidiformis

Omphalotus nidiformis, biyolüminesan yani ışıldayan-ışık saçan özellikleriyle çok dikkat çeken lamelli bir basidiomycota mantarıdır. Öncelikle güney Avustralya ve Tazmanya’da bulunduğu bilinmektedir, ancak 2012 ve 2018’de Hindistan’dan rapor edilmiştir. Yelpaze veya huni şeklinde görünümlü bu mantar 30 cm çapa kadar büyür ve şapka krem ​​renginin  turuncu, kahverengi, mor veya mavimsi-siyah tonları ile bezenmiştir. Beyaz veya krem ​​renkli lamelleri vardır. 8 cm uzunluğa kadar olan ve tabana doğru daralarak incelen bir sap mevcuttur. Yenilmeyen zehirli bir türdür. Mantar hem saprotrofik hem de parazitiktir ve mantar genellikle çok çeşitli ölü veya ölmekte olan ağaçlarda üst üste binen kümeler de büyürken bulunur. Mantar ilk olarak 1844’te İngiliz doğa bilimci Miles Joseph Berkeley tarafından Agaricus nidiformis olarak tanımlanmıştır. Şu anki adı ise, 1994 yılında Orson K. Miller, Jr. tarafından verilmiştir.

Geçmişten bugüne birçok sinonim isimle anılmıştır. Bunlar; Agaricus nidiformis (1844), Agaricus lampas (1845), Agaricus phosphorus(1848), Agaricus noctilucus (1872), Panus incandescens (1883), Pleurotus lampas (1887), Pleurotus nidiformis (1887), Pleurotus phosphorus (1887), Dendrosarcus lampas (1898), Dendrosarcus berkeleyi (1898), Dendrosarcus nidiformis (1898), Lentinus incandescens  (1898), Pocillaria incandescens (1898).

Şapka: Şapkanın rengi çok değişkendir, bazen krem ​​olsa da genellikle turuncu, kahverengimsi, grimsi, mor ve hatta mavimsi-siyah tonlarla renklendirilmiştir. Kenarlar daha açık renklidir, genellikle kremdir, ancak kahverengi formların ten rengi veya kahverengi kenarları vardır. Merkezde genellikle birkaç koyu renk tonu vardır ve daha genç örnekler genellikle daha koyudur. Çapı 30 cm’ye kadar büyüyen şapkası bazen huni veya yelpaze şeklinde ve kenarları yuvarlatılmış görünümdedir. 

Lameller: Krem beyazı lamelleri düzensizdir ve sıklıkla nem damlar. 13 mm’ye kadar derinliğe sahiptirler, biraz uzak veya yakın aralıklıdırlar ve olgunlukta aşınıncaya kadar pürüzsüz bir kenara sahiptirler.

Gövde-Sap: Sap, şapka ekinde merkezden laterale doğru olabilir, 8 cm uzunluğa kadardır ve tabana doğru incelir. İnce eti genellikle kremsi beyaz renktedir, ancak sapın tabana yakın kısımları kırmızımsı tonlara sahip olabilir. 

Koku: Belirgin bir koku veya tat yoktur. 

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır.  Sporlar kabaca eliptik veya daha az yaygın olarak bir şekilde küreseldir ve 7.5-9.5 x 5-7 um boyutlarındadır. İnce duvarlı, inamiloid ve pürüzsüz bir yüzeye sahiptirler. 32-42 x 6-9 μm boyutlarındaki basidia (spor taşıyan hücreler), kulüp şeklinde ve 7 μm uzunluğa kadar sterigmata sahip dört sporludur.  

Habitat: Çürükçül veya parazit olarak, canlı veya ölü Okaliptüs (Eucalyptus – Okaliptus) ve Çam (Pinus) gövdelerinin tabanında veya bu konukçu türlerin düşmüş kütüklerinde kompakt kümeler halinde büyürler. Bu ikonik tür Avustralya’ya özgüdür ve “muhteşem” güzelliği ve biyolüminesansı nedeniyle oldukça değerlidir. Güneybatı Batı Avustralya’da ve Doğu Avustralya’da, Güney Avustralya’daki Eyre Yarımadası ve Kanguru Adası’ndan kuzey Queensland’e ve Tazmanya’da görülür. 2012 ve 2018’de Hindistan’dan da rapor edilmiştir.

Mevsim: Avustralya’ya özgü olan bu büyüleyici biyolüminesan ve zehirli mantarlar genellikle Sonbahar mevsiminde yağmurlardan sonra yaşayan veya ölü okaliptüsün tabanında yoğun kümeler halinde büyürken bulunurlar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Görünüş olarak yenilebilir istiridye mantarlarına (Pleurotus sp.) benzese de, İstiridye mantarlarının aksine, O. nidiformis zehirlidir;  öldürücü olmasa da tüketimi şiddetli kramplara ve kusmaya neden olur. Mantarın toksik özellikleri, illudin adı verilen toksik bileşiklere atfedilir. 

Ek bilgiler: Dünyada biyolüminesans özelliklerine sahip birden çok Omphalotus türü vardır ve bunların hepsinin zehirli olduğu varsayılır. En iyi bilinenleri, Ağulu mantar – Jack’ o’lantern (Omphalotus olearius) ve tsukiyotake (Omphalotus japonicus, eski adıyla Lampteromyces japonicus). Japonya ve Doğu Asya 2004 yılında yapılan bir moleküler çalışma, Ağulu hayalet mantarın Güney ve Orta Kaliforniya’da bol miktarda bulunan batı jack o’lantern mantarı (Omphalotus olivascens) ile en yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. Ağulu hayalet mantarının renk ve tonları en çok bu türe benzediği bildirilmiştir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.