Orman Efsaneleri-Mantarlar ile ilgili bilinmesi gereken ÇOK önemli hususlar!
*ORMAN EFSANELERİ*
Doğru olduğuna inanılan yanlışlar;
Dünyanın hemen her yerinde olduğu gibi, Türkiye’de de Makro Mantarlar ile ilgili anlatılan birçok yalnış bilgi mevcuttur. Ben yazımda bu yanlış inanışları “Orman efsaneleri” olarak ifade edeceğim. Bu kulaktan duyma, hiçbir bilimsel veriye dayanmayan Orman efsaneleri yanlış bilgiler, insan hayatını riske edebilecek derecede tehlikeli olduğu için, bu yazıyı derleyip yazma gereksinimi duydum. İnşallah Facebook guruplarda, diğer sosyal medya mantar guruplarında ve mantarla ilgili sitelerde sık sık yayımlanır, tüm mantar dostlarına ve milletimize faydalı bir makale olur. Saygılarımla…
1- “Böceklenen, larvalar içeren ve kurtlu mantarlar zehirli değildir, yenilir!”
Kesinlikle YANLIŞ bilgidir. Dünyanın en zehirli mantarlarının dahi ( Örnek; Amanita phalloides-Köygöçüren Mantarı) kurtlandığı, böcek larvaları barındırdığı, böcekler , orman canlıları tarafından yendiği ispatlanmış bir gerçektir!
2- “ Zehirli mantarlar, Parlak ve canlı renkli ve beyazdır”
Külliyen YALAN. Renk, mantarlar için, tek başına, mantarın zehirli veya zehirsiz olması konusunda ayırt edici özellik olamaz, kabul edilemez. Öyleki, Ölümcül derecede zehirli olan Amanita palloides-Köy göçüren mantarı zeytin yeşiline çalan, koyu, kirli beyaz tonlardadır!
3- “Zehirli mantar gümüş kaşıkla pişirildiğinde kaşık kararır”
Bu da tamamen YANLIŞ bir inanıştır.Çünkü, burda gümüşü karartan aslen mantar içindeki kükürttür. Ve mantarın içindeki kükürt onun zehirli olup olmamasını belirlemez. Mantarın zehirli olup olmadığını, bilimsel yöntemler dışındaki deneylerle anlamaya çalışmak cahilliktir!
4- “Zehirli mantarlar kötü kokar , tadları da çok kötüdür”
Bu iddialar da ASILSIZ ve gerçek dışıdır . Çok güzel kokan ve lezzetli olduğu söylenen ( Bizzat zehirlenenlerce) zehirli mantarlarında olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Buns en güzel örnek; Lezzetli olduğu bilinen Tricholoma terreum- Karakız ve Tellice , Halı saçağı , Pürürüm vb isimlerle tanınan Ramaria sp türleri mantarlar sakıncalı veya zehirlidir! Misal, Tellice diye ☠️Zehirli Tellice -Ramaria formasa ☠️ tüketilmesi olası bir durumdur. O sebeple bu sakıncalı türlerden uzak durmak, her zaman en sağlıklı çözümdür! Çok güzel bir kokusu olan Entoloma sinuatum mantarı da zehirlidir.
Unutulmamalıdır ki, Mantar zehirlenmesi yaşayıp kurtulan kişiler yedikleri mantarın çok lezzetle olduğunu belirtmişlerdir.
5- “Biz yedik, zehirlenmedik “
Her mantar zehirlenmesi, ölümle sonuçlanmaz veya sizi hastanelik etmez. Bu demek değildir ki zehirlenmediniz! Baş dönmesi, kusma, şiddetli veya hafif karın ağrısı, hazımsızlık, mide ekşimesi halsizlik vb semptomlarda zehirlenmenin gerçekleştiğine dair işaretlerdir! Bu tür Mantarları 3’e ayırabiliriz. Bunlar , Sakıncalı mantarlar , Zehirli mantarlar, Ölümcül Zehirli Mantarlar. Unutulmaması gereken diğer bir önemli hususta, mantar alerjisi olan birinde her mantar, az yada çok alerjik reaksiyona sebebiyet verebilir!
6- “Zehirli ve Ölümcül Zehirli mantarları haşlarsak ve iyi pişirirsek zehiri kaybolur”
Kesinlikle YANLIŞ. Mantarları kaynatmak veya iyice pişirmek ile zehiri geçmez. Lakin, bazı Yenilebilir mantarların iyi pişirilerek tüketilmesi tavsiye edilir! (Örnek; Amanita rubescens- Kızılbacak mantarı). Bazı toksinlerin ısıya dayanıklı olabilecekleri gerçeği unutulmamalıdır! Zehirli mantarların içeriğindeki zehirli bileşenler birbirinden farklıdır. Yani, her mantarın zehri aynı değildir. “Gyromitra esculenta- Kuzu Göbeği Ebesi “ mantarının içeriğindeki zehirli madde ısı ile temas sonrası azalabilmekte veya yok olabilmektedir. Ancak, ısı ile temas halinde hiçbir değişikliğe uğramadan, vücudunuza zarar vererek ölüme sebep olabilecek birçok başka mantarlar vardır. Yani bu asla kesin bir kıstas, ayıraç olamaz.
7- “Yoğurtla yenilen mantar zehirlemez”
YANLIŞ. Yoğurt veya başka bir besin ile mantar yemek zehirlenmeyi asla önlemez!
8- “Mantarın zehiri, sirkeli ve tuzlu suda kaynatılarak giderilir, sonrasında pişirilip yenildiğinde zehirlemez”
YANLIŞ. Mantarlar şaka olmaz, bu gibi bilimsel olmayan basit deneme-yanılma deneyleri ile mantarin zehiri toksini giderilmez!
9- “Kurutulmuş mantar zehirlemez”
YANLIŞ. Misal, dünya’nın en zehirlisi olarak bilinen Amanita phalloides yani Köygöçüren Mantarının zehiri kurutularak, haşlayarak ve iyice pişirerek vs asla azalmaz, giderilmez!!
10- “Çayırlarda yetişen mantarlar zehirli değildir.”
YANLIŞ bilgi; Bilinmelidir ki, çayırda yetişen (Lepiota sp ve Clitocybe sp ) gibi zehirli mantar türleri de mevcuttur!
11- “Koparıldığında rengi değişmeyen mantar zehirsiz. Kesildiğinde veya bölündüğünde iç kısmı renk değiştirir, kızarır, morlaşır veya mavileşirse zehirlidir”
YANLIŞ bilgi; Mantarlarda renk değişimi veya değişmemesi ayırt edici özellik olamaz. Çünkü, bu duruma uymayan mantarlar da vardır! Neoboletus ailesindeki birçok mantar kesilip hava ile ( oksijen) temas ettiğinde morarır -mavileşir-kararır. Ancak, renk değiştirenlerin içerisinde zehirli mantarlar olduğu gibi, lezzetli yenilebilir türler de mevcuttur. Yani renk değişimi, ayırt edici özellik değildir!
12- “Ağaçlarda büyüyen mantarlar zehirsizdir”
YANLIŞ bilgi; Ağaçlarda , kesilmiş kütüklerde yetişen İstiridye-Kavak mantarı -Pleurotus ostreatus çok lezzetlidir. Ancak, ağaç üzerinde yetişen diğer bir mantar türü olan Galerina marginata öldürücü zehirlidir. Yani bu bilgi de kesinlikle yanlıştır.
13- “Salyangozlar zehirli mantarı yemez.”
YANLIŞ bilgi; Salyangozların zehirli Amanita muscaria-Sinek mantarını severek yedikleri gözlenmiş bir gerçektir.
14- “Zehirli mantarlara dokunulmaz”
YANLIŞ bilgi; En ölümcül olan Amanita phalloides – Köygöçüren mantarı dahil dokunmakla, koklamakla mantarlar insanı zehirlemez, öldürmez. Zehirlemesi için yenilmesi ve sindirilmesi gerekir.
15- “ Sütü çıkan mantarlar zehirlidir”
YANLIŞ bilgi; Mantarlar aleminde sütü olup yenen çok lezzetli ( Örnek; Lactarius volemus – geyik sütü) mantarlar olduğu gibi yenmeyen acı veya zehirli ( Örnek: Lactarius chrysorrheus) türlerde mevcuttur! Sütü olup olmaması, zehirli olduğu veya olmadığı için bir kriter değildir!
KISA KISA;
Bizim köyde bir güzel söz vardır. Bu söz, makalemde belirtilmiş 15 maddede anlatılan, bu doğru bilinen yanlışlara, yani orman efsanelerine inanıp , mantar tüketmekte ısrar edenlere söylenebilir! Biraz nükteli bir sözdür , belki güleceksiniz ilk başta, hatta yadırgayacaksınız beni ilk okuduğunuzda, ama en sonunda düşünecek ve hak vereceksiniz bana ve sözün doğruluğuna;
“GÖTÜYLE İNATLAŞAN , DONUNA SIÇAR”!
Son olarak belirtmek isterim ki, zehirli ve zehirsiz mantarları ayırt edebilmek için TEK doğru ve geçerli yöntem, Toksin yani Zehir içerip içermediğine labaratuvar ortamında bakmaktır! Labaratuvar ortamı dışında, mantarın zehirli olup olmadığına dair söylenen tüm diğer yöntemler , inanışlar asılsızdır, uydurmadır!
Mantarlar aleminin gizemli ve çekici ortamı sizi yutmasın, gizemli ve çekici oldukları kadar da tehlikeli oldukları asla unutulmasın. Mantarları hafife almamak, bu işin şakası olmadığını unutmamak gerek! Onlar yıllardır ormanda, sizler ise şehirdesiniz, antremanlı değilseniz, mantarları çok iyi tanımıyorsanız veya doğadan uzunca bir zaman ayrı kalıp koptuysaniz onları tanıyamazsınız , buda onlardan uzak durmanızı gerektirmeye yetecek bir sebeptir! Görüldüğü üzere bu Orman efsaneleri tabir ettiğimiz yanlış inanışlar saymakla bitmiyor. Biz en çok bilinenlerini sizlere aktarmaya çalıştık.
Unutmayın ki “ Her MANTAR yenir, AMA bazıları SON yemeğiniz olabilir☠️ “
Lütfen İlimden, bilimden şaşmayınız, doğru bilinen yanlışlara, orman efsanelerine, uydurulmuş söylemlere ve inanışlara kanmayınız!
Bilinmelidir ki, “Her mantar kendi şahsına münhasırdır” yani farklı farklı zehirli olup olmadığına dair ozelliklere sahiptir.
Sağlıklı, mutlu, neşeli avlar. Saygılarımla…
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur!
Makalemizdeki fotoğrafların bazıları Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitesinden alınmıştır. Emeği geçen herkese çok teşekkür ederiz.
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
Bir yanıt yazın