Ağulu kirmit mantarı (Russula emetica)

Russula emetica – Ağulu kirmit mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agarcomycetes

Takım: Russulales

Aile: Russulaceae

Cins: Russula

Tür: Russula emetica

Ağulu Kirmit Mantarı (Russula emetica), ilk olarak 1774 yılında Alman mikolog Jacob Christian Schaeffer tarafından Agaricus emeticus (mantar taksonomisinin ilk günlerinde Agaricus cinsine yerleştirilmiştir) adını veren Alman mikolog Jacob Christian Schaeffer tarafından tanımlanan bu mantar, daha sonra Christian Hendrik Persoon tarafından Russula cinsine aktarılmıştır (1796). Russula emetica’nın eşanlamlıları arasında Agaricus emeticus Schaeff , Russula emetica var . emetica (Schaeff.) Pers. ve Russula emetica var . gregia bulunur. Kırmızı şapkasıyla çok cazip görünen ağulu kirmit mantarı yaygın olarak Acı Kusturan Mantar olarakta bilinmektedir. Dünya literatürlerinde ise the sickener, emetic russula, ve vomiting russula olarak geçer. Parlak ve kırmızı şapkası ve uç kısmındaki tarak gibi görünen kenarı, beyaz sapı ile tanınır. Adını rengi ve tüketildiğinde insan üzerinde oluşturduğu etkiden dolayı alır. Tadı çok acıdır ve kurutulup acı baharat olarak kullanıldığı söylenmektedir. Fakat, tüketildiği takdirde ciddi gastrointestinal sendromdan sorumludur (Mukoza zarlarını tahriş eder). Yiyenlerde uzun süre ağız yanması ve şiddetli kusmalara neden olduğu bilinmektedir. Russula türü mantarları tanımlamak oldukça kolaydır fakat türleri birbirinden ayırt etmek oldukça zordur. Herhangi kırmızı şapkalı bir türün Russula emetica olduğunu anlamız için onun sadece şekli ve rengi yeterli olmayabilir. Bu mantarları tanımlamak için spor baskısı ve mikroskobik ortam gerekebilir. Ülkemizde 115 Russula türünün kayıt altına alındığı bilinmektedir. Acı olmayan türlerin yenildiği bilinsede Japonya da görülen ve acı olmayan bir Russula türünün ölümcül şekilde zehirli olduğu bildirilmiş ve bu tez ortadan kalkmıştır.

Şapka: Çapı 8.5 cm civarında, rengi pembemsi kırmızı olup, dışbükey ile düz şekle sahiptir. Üzerindeki zar kolayca soyulabilir. Şapka rengi yosun ve yaprak altında yetişenlerde açık pembeden beyaza, güneş alan yerlerde ise bayrak kırmızısına kadar değişir. Yağışlı havalarda kırmızı şapka üzeri kaygan ve sümüksü yapıdadır. Kurak dönemlerde ise tamamen kuru ve tebeşir gibi kırılgandır.

Lameller: Soluk kremden beyaza kadar değişir.

Gövde-Sap: 11 cm uzunluğu ve 2,4 cm çapa kadar gelişebilir. Pürüsüz ve beyaz renktedir. Tebeşir gibi kırılgandır.

Koku: Hafif meyveli bir koku vardır. Tadı ise aşırı şekilde acı ve biberlidir.

Spor Baskısı:  Elipsoidal, 8-11 x 7.5-8.5µm boyutlarında, iyi gelişmiş bir retikulum oluşturmak için dar bağlayıcılarla bağlanmıştır. 1.2µm boyunda konik siğilleri bulunur. Spor baskısı rengi beyaz veya çok soluk kremdir.

Habitat: Genel olarak kozalaklı ağaçların altında (özellikle çam ve ladin) ve bazen yosunlu, oldukça ıslak alanlarda bulunur.

Mevsim: Ağustos ayından başlayıp Kasım ayına kadar görülürler.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Adından da anlaşılacağı gibi, eğer çiğ yenir veya yetersiz pişirilirse, insanları gerçekten çok hasta edebilir. Zehirlenmenin erken belirtileri mide bulantısı ve kusmadır ve bunlara şiddetli mide ağrıları eşlik eder ve bunu sonunda ishal izler. Güçsüz veya bağışıklığı zayıf insanlar veya çok küçük çocuklar haricinde, bu mantarın neden olduğu zehirlenmenin ölümcül olma ihtimali düşüktür. Kapsamlı pişirmenin toksinlerin tamamı olmasa da çoğunluğunu ortadan kaldırdığı söyleniyor, ancak çoğu yetkili bu türe hala insan tüketimi için toplanmaması gereken toksik bir mantar gibi davranıyor. Sincapların ve bazı hayvanların bu kırılgan mantarları hiçbir belirgin kötü etkisi olmadan yenebildiği gerçeği, yenilebilirliğinin kanıtı olarak görülmemelidir.

Ek bilgiler: Benzer türler kendi ile aynı aileden olan Russula atropurpurea, Russula aurea, Russula caerulea, Russula fragilis, Russula nobilis, Russula paludosa, Russula rosea , Russula rutila, Russula sanguinaria, Russula vesca, gibi genel olarak kırılgan mantarlarla benzer yönleri vardır.

Russula türlerini tanımlamak için dikkat etmemiz gerekin bazı karekterler:

Şapkanın rengi ve boyutu (pileus),

Gövdenin alt kısmı ile üst kısmı arasındaki renk değişiklikleri de dahil olmak üzere gövdenin rengi,

Lamellerin tam rengi,

Spor baskısının tam rengi (saf beyazdan kremaya, taba renginden neredeyse sarıya kadar değişir),

Şapkanın üst derisinin soyulup soyulmadığı ve ne ölçüde soyulabildiği,

Tat (buruk, hafif veya acı),

Gövde veya başlığın morarma üzerine herhangi bir boyama reaksiyonu (genellikle biraz gri veya kahverengi),

Lamellerin çatallanıp çatallanması (nadiren),

Koku (bazıları belli belirsiz balık veya karides kokuyor ve diğerleri badem veya kiraz likörü gibi kokuyor – bazıları tarif edilemeyecek kadar kötü kokuyor),

 Diğer birçok mikroskobik özellikleri (Spor baskısı rengi, spor şekli, boyutları vs).

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.