Dedemen mantarı (Macrolepiota prominens)

Macrolepiota prominens – Dedemen

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Agaricaceae

Cins: Macrolepiota

Tür: Macrolepiota prominens

Macrolepiota prominens, Türkiye’de de resmî kaydı olan (Istranca Bölümü) bu iyi yenilebilir Macrolepiota türü, Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitapta Dedemen Mantarı Türkçe genel ismi ile literatürümüze girmiştir. M.prominens, alt türler dahil, dünyada şu ana kaydı yapılmış 135, Türkiye’de ise 8 Macrolepiota türünden sadece 1 tanesidir.

M.prominens (Sacc.) M.M. Moser (1967)- Dedemen mantarı sinonimleri (Eşanlamlıları) arasında, Agaricus prominens (1874), Lepiota prominens (1887), Mastocephalus promineus (1891), Leucocoprinus prominens (1945) bulunur.

Şapka: M.prominens şapkası 8-12 cm çapında, çan veya koni şeklindedir, olgunlaşma ile düzleşme eğilimindedir. Merkezde çıkıntılı bir umbosu vardır. Şapka beyaz, merkezdeki umbosu ise koyu renklerde grimsi-kahverengidir. Şapka yüzeyi kahverengimsi kolayca dökülen pullarla kaplıdır, pullu yüzey kenarlarda lifli bir görünüm alır..

Lameller: Lameller serbest beyaz veya kırmızımsı beyaz (pembemsi) renklerdedir.

Gövde-Sap: Dedemen mantarı sapı, 12 – 20cm uzunluğunda ve 8-10 mm kalınlığındadır. Lifli yapıda olan sap, silindirik, içi boştur. Sap üzerinde hareketli basit bir yüzük mevcuttur.Gövdesindeki bu yüzüğünün alt kısımları beyazımsı kahverengimsi pullarla bastırılmıştır. Sap rengi grimsi veya soluk kahverengidir.

Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar 7.6 x 10.9 mikron boyutlarında, eliptik ve pürüzsüzdür.

Habitat: Karışık ormanlarda, orman otlarında, ormanların eteklerinde bulunur. Kireçli topraklarda ve yaprak döken ormanlarda bulunan nadirdir bir türdür diyebiliriz.

Mevsim: Yaz boyu ve Sonbahar başlarında görülmektedir.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Diğer tüm Macrolepiota türleri gibi iyi yenilebilir bir mantar olduğu ve sadece şapkasının tüketilmesi tavsiye edildiği bilinmelidir.

Ek bilgiler: Dünyada kaydedilmiş 135 Macrolepiota türü olduğu ve Türkiye’deki kayıtlı 8 türe de ileriki yıllarda yeni türlerin eklenebileceği dikkate alınacak olursa, Türk akademisyen ve bilim insanlarımızın yazdığı Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitaptaki mantar isimlerinin kullanmasının ne denli önemli olduğu görülecektir. Lütfen Aralık 2020 de baskıya giren Türkiye Mantarları Listesindeki isimlerin kullanımını yaygınlaştıralım ve tavsiye edelim.

Çok önemli uyarı: Türkiye’de mantar avcıları yenilebilir Macrolepiota türlerinin hemen hepsini (Bazen buna zehirli lepiotalar da dahil), türüne bakmaksızın direk “Şemsiye mantarı” olarak tanımlamaktadırlar. Şemsiye mantarlarına yöresel olarak verilen diğer isimler ise Bilezik mantarı, Yüzük mantarı, Dede mantarı, Kartal bacağı , Leylek bacağı, Turna bacağı, Dede Külahı, Dedebölük, Dedebörk, Dedemen, Dedebörtü, Dedebörük ve benzerleri olarak sıralanabilir. Görüldüğü üzere Macrolepiota cinsine ait türler her yörede bir çok farklı isimle anılmaktadır. Ülkemizdeki Macrolepiota cinsine mensup resmî kaydı olan bu 8 Şemsiye türü Türkiye Mantarları Kitabında (Aralık 2020) şu genel Türkçe isimler ile verilmiştir;

1-Macrolepiota procera – (Kartalayağı Mantarı),

2-Macrolepiota mastoidea (Turnabacağı mantarı),

3-Macrolepiota konradii (Dedebörtü mantarı),

4-Macrolepiota olivascens (Dedebölük mantarı),

5-Macrolepiota prominens (Dedemen mantarı),

6-Macrolepiota permixta ( Dedekülahı mantarı),

7-Macrolepiota excoriata (Kadınmemesi mantarı) ve

8-Macrolepiota phaeodisca (Çavdareveleği mantarı). 

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.