Panaeolus cinctulus – Kor Tersçanı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Bolbitiaceae
Cins: Panaeolus
Tür: Panaeolus cinctulus
Panaeolus cinctulus, Panaeolus cinsinin psilosibin içeren bir mantarıdır. Panaeolus subbalteatus ismi ile de tanınır. Halüsinejik özellikleri olan türün, tüketilmesi, üretimi, bulundurulması, alımı ve satımı ülkemizde ve birçok ülkede kanunen yasaklanmıştır.
1900’lerin başlarında, bu türlere Weed Paneolus yani “Panaeolus otu” adı verildi çünkü bunlar genellikle ticari olarak yetiştirilen çayır mantarları ile (Özellikle Agaricus bisporus) aynı habitatları paylaşmaktaydı. Mantar avcıları ve yetiştiricileri , halüsinojenik özellikleri nedeniyle bu mantarı yenilebilir mantarlardan ayırmak durumunda kalmışlardı. Bu psikoaktif mantarın bilinen diğer ingilizce isimleri: Banded Mottlegill ve Weed Panaeolus olup Türkiye Mantarları Listesindeki ismi “Kor Tersçanı” mantarıdır.
Sinonim yani eşanlamlı isimleri arasında; Agaricus cinctulus (1791), Coprinus cinctulus (1821), Agaricus fimicola var. cinctulus (1883), Panaeolus fimicola var. cinctulus (1922), Agaricus subbalteatus (1861), Panaeolus subbalteatus (1887), Panaeolus alveolatus (1902), Panaeolus acidus (1905), Campanularius semiglobatus (1911), Panaeolus semiglobatus (1925), Panaeolus rufus (1916), Panaeolus variabilis (1916), Panaeolus venenosus (1916), Psilocybe vernalis (1921), Campanularius pumilus (1942), Panaeolus pumilus (1942) ve Panaeolus dunensis (1983) bulunur.
Şapka: P. cinctulus – Kır Tersçanı Mantarı şapkası, orta büyüklükte (1,5–5,5 cm çapında) başlangıçta yani mantar gençken çan şeklinde veya yarım küre ile dışbükey, olgunlaştığında ise neredeyse düzdür. Şapka rengi genelde bronz ila kırmızımsı veya turuncumsu kahverengidir. Şapkası üzerinde dış kenarları boyunca, kalın ve daha koyu bir bant bulundurur. Bu sebeple Banded Mottlegill yani Kuşaklı – Bantlı Mottlegill olarak ta bilinir. Mantarın eti, tarçın-kahverengiden krem rengine kadar değişir ve oldukça incedir.
Lameller: Lamelleri, sık ve sapa bitişik, gençken krem rengi, daha sonra alacalı kahverengi, olgunlukta ise siyahtır. Lamellerin kenarları beyaz ve hafif saçaklıdır, ancak tamamen olgunlaştığında siyahımsı bir renk alır.
Gövde-Sap: Sap yani gövde, 2–10 cm uzunluğunda ve 2–9 mm kalınlığındadır. Sap uçlarda eşit veya sivri uçlu olup, kırılgandır. Sap kırmızımsı kahverengi ila beyazımsı renklerde olup tabana doğru daha koyudur. Sapın içi boştur. Gövde tabanı ve miselyum ara sıra maviye boyanır.
Koku: Tat taze tüketildiğinde unlu veya unumsudur, kurutulduğunda ise tuzludur. Kokusu da unumsudur.
Spor Baskısı: Sporlar 11–16 x 7,5–10 x 6–9 µm boyutlarda olup, pürüzsüz, yüz görünümünde eliptik ila eşkenar dörtgen, yandan görünümde eliptik. µm boyutlarında olup, pürüzsüz, eliptik ve kalın duvarlıdır. Spor baskısı rengi siyahtır.
Habitat: Tür saprotrofiktir yani çürükçül beslenen bir mantardır. Hayvan gübresi (özellikle at, inek, koyun gübresi) kompost ve çürüyen otlarda küçük gruplar halinde büyürler. Bu tür özellikle at pisliğine düşkündür (bazen nadir de olsa direk at pisliği üzerinde) ve dünyanın dört bir yanına yayılmış olduğundan, atların olduğu hemen hemen her yerde görülür. Dünyanın hemen her yerinde yaygın bir dağılımı mevcuttur!dememiz yanlış olmaz. Türkiye’de Batı ve Orta Karadeniz Bölgelerimizde resmi kaydı bulunmaktadır.
Mevsim: İlkbahar, Yaz ve Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Psikoaktif bir mantardır. Halusinejik etkileri vardır. Ölümcül tür Galerina marginata-Cenaze Çanı Mantarını P. cinctulus ile karıştırmak pek olası olmasa da (habitatları farklıdır) bu mümkündür ve şüphesiz P. cinctulus yemenin potansiyel olarak en tehlikeli yanı da bu olasılıktır. Diğer hatalı tanımlama vakaları da sorunlara neden olabilir ve yasalara aykırı hareket etmek te çok ciddi sorunlar yaratabilir. P. cinctulus’un mantar olarak tüketilmesinden kaynaklanabilecek en olası ciddi sorun, çoğu seyahatte ortaya çıkmayan ancak olabilen ve yoğun olabilen kaygıdır. Mantarı tüketmeyen, kendinde birinin mantarı tüketen ile birlikte olması faydalı bir uygulama olacaktır. Bu tür mantarları (Magic Mushroom – Sihirli Mantarlar) aşırı dozlarda kullanılması daha ciddi sağlık sorunlarına (kas kasılmaları, aşırı kaygı ve korku veya kalıcı psikolojik zararlar mümkündür) sebep olsa da, bu çok nadir görülür. Psilosibin gücü zayıf ile orta arasında değiştiği ve Psilocybe cubensis ile kıyaslandığında yarısı kadar olduğu bildirilmiştir.
P. cinctulus’un bilinen yararlarının tümü, güçlü ve nispeten güvenli bir psikoaktif madde olan psilosibin içermesinden kaynaklanmaktadır. Yani, psilosibin kullanımının riskleri olsa da (Toksisite ile ilgili nota bakın), tehlikeli reaksiyonlar nadirdir. Yine de aşırı dozlarda kullanılması çok ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceği asla unutulmamalıdr. Psilosibin için birçok kişisel, manevi ve tıbbi fayda iddia edilmektedir ve bazı ön araştırmalar, iddiaların en azından bazılarının doğru olabileceğini düşündürmektedir. Ne yazık ki, psilosibin kullanımına karşı yasalar araştırmaları engellemektedir. Şimdiye kadar, bazı insanların bu mantarları yemenin sonucundan zevk aldığı dışında hiçbir şeyden gerçekten emin olamayız. Sağlık iddiaları, migrenle ilgili yardımdan tedaviye, Ağır depresyon vakalarının hafifletilmesine kadar birçok varsayımı içerir.
Ek bilgiler: Lütfen, Psilosin (Psilocin) ve Psilosibin (Psilocybin) etken maddeleri içeren mantarların kullanımının veya bulundurulmasının, Türkiye’de ve birçok ülkede yasalara aykırı olduğunu asla unutmayın. Bu mantarlar 1.sınıf uyuşturucu (Class A Drug) kategorisinde olup, bulundurulması alımı, satımı ve kullanımı kesinlikle yasaktır.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
