Hekimaratan mantarı (Paralepistopsis amoenolens)

Paralepistopsis amoenolens–Hekimaratan mantarı-Felçeden huni mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar- Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Tricholomataceae

Cins: Paralepistopsis

Tür: Paralepistopsis amoenolens

Hekimaratan mantarı (Paralepistopsis amoenolens), yaygın olarak felç hunisi – Paralysis funnel (Bu mantar ayrıca, Zehirli Bambu Mantarı ve Kokulu Felçeden Mantarı olarak da bilinir) olarak bilinen ilk zamanlarda Clitocybe cinsine atfedilmiş olan zehirli bir mantardır. İlk olarak 1975’te Fas’tan, Fransız mikolog Malençon tarafından Clitocybe amoenolens olarak tanımlandı. Üç yıl boyunca Savoie bölgesindeki Maurienne vadisinde bulunan örnekleri birkaç kişi tükettikten sonra zehirli olduğu keşfedildi.  Bunu büyük olasılıkla yenilebilir Infundibulicybe sp. veya Paralepista flaccida (eski adıyla Lepista inversa) ile karıştırmışlardır. 2012 yılında, DNA analizini takiben, Vizzini ve Ercole bu türü, diğer Clitocybe’lerden ayırıp ve yeni bir sınıf olan Paralepistopsis cinsine atadılar.

Clitocybe amoenolens (Malençon 1975) sinonim ismi de çok yaygın kullanılmaktadır.

Paralepistopsis cinsi mantarlar eritromelaljiye neden olur ve bu Eritromelalji sendromu ayaklarda felce benzer fizyolojik bozukluklara yol açtığı için (Türkçe Felçeden) ve Latince adı amoenolens aromatik anlamına gelir ve bu nedenle Paralepistopsis amoenolens türüne Türkçe adı Kokulu Felçeden ismi verilmiştir (Menemen et al. 2016). Ayrıca, bu türe İngilizcede “felç hunisi” adı verilmiştir (Evans ve Kibby 2).

Şapka: Şapka boyutları 2.8-6 cm çapında olup, soluk bej ve koyu sarı-turuncu veya pembemsi renklerdedir. Görünüm başlangıçta dışbükey, sonra düz dışbükey, düşük umbo ile son olarak basık huni şeklindedir. Şapka kenarları dalgalı, olgunlaştığında bile kıvrımlıdır. Şapka yüzeyi pürüzsüzdür.

Lameller: Clitocybe amoenolens lamelleri oldukça sık ve yoğun, düşük, kıvrımlı, ayrıktırlar. Daha soluk tonlarda olup şapkaya uyum sağlarlar. Aralara girer ve gövdede yani sapa yakın yerde çatallanırlar. Lameller azalan, bazen çıkıntılı, yığından daha soluk, beyazımsı ila sarımsı koyu sarı veya pembemsi. Uzun süreli çiğnemeden sonra hafif ila hafif acı tadı. Koku belirgin şekilde aromatiktir.  

Gövde-Sap: Sap boyutları 2.5 – 6 × 0.6 – 1.6 cm olup, fotoğrafta da görüldüğü üzere silindirik, içi boş, hatta hafif kavisli, şapkaya nazaran daha soluk renklerdedir. Çıkıntılı ve merkezi, ama aynı zamanda biraz eksantriktir. Kök ve köke yakın kısımlar iğnelerden ve odunsu döküntülerden oluşan çöp kalıntılarını barındırmaktadır.

Etli kısımları şapkada beyazımsı iken sapta yani gövdede bej-beyazımsıdır. 

Koku: Kendine has güzel aromatik, parfümsü bir kokusu vardır. Başta tatlı olan yaban mersini tadı, uzun çiğnemeden sonra acılaşır. Bu tür, Tricholoma caligatum’a çok benzeyen, çiçek aromaları (yasemin) ile karıştırılmış olgun armutların (Meyvemsi) veya portakal çiçeğinin bir kombinasyonu olan güçlü, karmaşık, aromatik bir koku ile karakterize edilir.

Spor Baskısı: Spor baskısı beyazımsı ila soluk krem rengindedir. Basidiosporlar (4.8-) 5.1 – 6.4 (-6.8) × (3.0-) 3.2 – 4.0 (-4.5) μm, Lm × Wm = 5.6 × 3.6 μm, Q = (1.3-) 1.4 – 1.8 (-1.9), Qm  = 1,6 μm, geniş ölçüde elipsoid, hiyalin, ince duvarlı, pürüzsüz ve inamiloid ve tek bir damlacık içerir.  Basidia (30.0-) 39.3 – 44.00 × 4.3 – 5.6 μm, silindirik ila klavat arası olup genelde 4 sporlu, nadiren 2 sporlu olurlar.       
       

Habitat: Genellikle köknar ağaçlarının bulunduğu karışık ormanlarda, oldukça alkali yani kireçli topraklarda bulunur. Buna ilaveten beyaz kavak, titrek kavak, meşe ve kayın ağaçlarının olduğu yerlerde örneklerine rastlanılmıştır.

Mevsim: Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Zehirli bir mantar olan Paralepistopsis amoenolens’in tüketilmesi Eritromelalji sendromuyla sonuçlanmıştır. Türkiye’de de (Isparta) bu mantarın yenilebilir bir mantara benzetilerek yenmesi sonucu zehirlenmeler olmuştur. 12 kişi zehirlenmiş ve zehirlenme vakaları diğer zehirlenmelere göre çok farklı gerçekleşmiştir. Bulantısız ve kusmasız seyreden bu zehirlenme türünün, vücuda verdiği zararlardan diğer mantar zehirlenmelerine göre çok ilginç ve değişik olmaktadır. Bakınız Eritromelalji – Eritermaljiya (Eritromelalgia) Sendromu.

Ek bilgiler: Zehirli cüce bambu mantarı olarak bilinen, Güney Kore ve Japonya ya özgü bir mantar olan Clitocybe acromelalga‘ ile benzerlikleri bulunur. Bu Zehirli Cüce Bambu mantarı ilk olarak Japonya’da 1918 yılında keşfedilmiştir.

Paralepistopsis amoenolens nadir ve oldukça lokalize bir türdür, bu tür ilk olarak Fas’tan ve daha sonra Fransa, İspanya ve İtalya’dan bildirilirken, benzer tür Paralepistopsis acromelalga sadece Japonya ve Güney Kore’den bildirilmiştir. Bildiğimiz kadarıyla Türkiye, Paralepistopsis amoenolens’in bulunduğu dünyada beşinci ülkedir. 

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.