Kırk Düzenbaz Mantarı (Laccaria proxima)

Laccaria proxima – Kırk Düzenbaz Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Hydnangiaceae

Cins: Laccaria

Tür: Laccaria proxima

Laccaria proxima, Clitocybe proxima ve Laccaria laccata var. proxima sinonim isimleri ile de bilinen Laccaria cinsinin yenilebilir bir üyesidir. “Scurfy Deceiver” (Kepekli Deciever) İngilizce ismi ile bilinir. Türkçe ismi “Kırk Düzenbaz “ Mantarıdır.

Laccaria cinsine mensup türler, oldukça değişken mantarlardır, dolayısıyla İngilizce deceiver yani  aldatıcı, kandıran, Türkçe’de ise düzenbaz ismimi almaları bundandır. Bu cinin mantarları oldukça soluk, renksiz ve sıkıcı görünebilirler, ancak gençken genellikle kırmızı, pembemsi kahverengi ve turuncu tonlar alırlar. Bu tür, bolluğu ve düz boyu nedeniyle mantar toplayıcıları tarafından genellikle bir “Mushroom weed yani Mantar otu” olarak kabul edilmektedir.

1881’de Fransız mikolog Jean Louis Emile Boudier (1828 – 1920) tarafından bilimsel olarak tanımlanan mantar, ilk olarak Clitocybe cinsine yerleştirildi ve Clitocybe proxima adı verildi. Altı yıl sonra başka bir Fransız, Narcisse Theophile Patouillard (1854 – 1926), bu türü mevcut cinsine aktardı ve böylece kabul edilen bilimsel adı Laccaria proxima oldu.

Şapka: 1.5 -7 (max 8) cm çapında olan L.proxima şapkası, başlangıçta dışbükeydir ve genellikle çökmüş bir merkez ve aşağı dönük bir jant ile olgunlukta düz tepeli hale gelir; şapka yüzeyi çok belirgin bir şekilde (özellikle merkeze doğru) pullu yani kepeklidir.

Islak havalarda Laccaria proxima’nın genç şapkaları koyu ten renginde, turuncu kahverengi veya kırmızımsı kahverengidir. Ancak, kuru dönemlerde çok daha soluk ve sonunda nerdeyse beyaz hale gelir.

Eti yani dokusu ince olup, şapkası gibi renkli veya daha soluktur. 

Lameller: Derin, geniş pembemsi ten rengi veya leylak (özellikle ilk zamanlar) L.proxima lamelleri geniş aralıklıdır ve aralara daha kısa lameller serpiştirilir. Lamellerin sapa bağlantıları adnate yani bitişiktir. Sonbaharda, şapkalar solmadan önce ten rengi lamelleri renklerini kaybetmeye başlar ve kil-leylak haline gelir ve ardından cillanır. Bunun nedeni beyaz sporlarla kaplı olmalarıdır.

Gövde-Sap: 6-10 mm çapında ve 2 -8 (max 12) cm yüksekliğinde, sert lifli L.proxima sapları, tabana doğru giderek daha ‘tüylü bir hale gelir. Sap, şapkası ile hemen hemen aynı renktedir ancak bazen daha koyu bir tabana sahip olabilirler.

Koku: Kokusu ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar Elipsoidal, 8-11 x 7-9μm boyutlarımda, tipik olarak 0,5 ila 1μm boyunda dikenlerle süslenmiştir. Basidia 4-sporludur.         

Habitat: Mikorizal bir türdür, her türlü karışık ormanlık ve fundalıklarda, özellikle asidik topraklarda yaprak çöpleri arasında bulunurlar.

Türkiye’de resmi kaydı yapılan bölgeler arasında, Asıl Ege Bölümü ve Yukarı Kızılırmak Bölümü bulunur.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Kırk Düzenbaz mantarı L.proxima yenilebilir bir mantardır. Lakin tüm yakın akrabaları gibi çok küçük mantarlardır ve iyi bir yemek yapmak için oldukça fazla Laccaria bulup toplamak gerekir. Tüm Laccaria mantarları gibi L. proxima sapları da odunsu, sert, lifli bir yapıdadır ve saplar yenmez. Bu nedenle sadece şapkaları toplamaya değer. Şapkalarının kızartıldığında çok iyi tadının olduğu bildirilmiştir; Tadı daha çok market ve süpermarketlerden satın alınan kültür mantarlarına yani düğme mantarlarına (Agaricus bisporus) benzer. L.proxima-Scurfy Deceivers, mantar çorbası yapmak için kullanılabilir.

Ek bilgiler: Benzer türler arasında aynı cimse mensup şu 4 tür dikkat çeker;

1-Laccaria laccata: En çok benzerlik gösteren türdür. L.laccata daha soluk bir şapkaya sahip, biraz daha az sağlam bir türdür. Bu iki türü güvenle ayırmak için sporların mikroskobik incelemesi gerekir. 

2-Laccaria amethystina: Aynı cinsin menekşe renkli bir üyesidir. Özellikle kuruduktan sonra soluk buff olur ve Laccaria laccata ve Laccaria proxima ile neredeyse ayırt edilemez hale gelir; ancak, şapkası Laccaria proxima- Kırk Düzenbaz mantarından daha az kepeklidir ve bu nedenle ikincisi kuru havalarda bile L. amethystina’dan oldukça kolay bir şekilde ayrılabilir.

3-Laccaria bicolor; Leylak renkli sap tabanı ve sarı kahverengi bir üst bölümü olan gövdesi ile ayırt edilir.

4-Laccaria tortilis: Cinsin kıvrık şapkası olan küçük bir üyesidir. Bu tür Bazidyum (spor kesesi) başına sadece iki spora sahipken, diğer Laccaria türleri dört taneye sahiptir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.