Pseudosperma pamukkalense (Pamukkale Mantarı)

Pseudosperma pamukkalense – Pamukkale Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Inocybaceae

Cins: Pseudosperma

Tür: Pseudosperma pamukkalense 

Pseudosperma pamukkalensis – Pamukkale Mantarı (Kaygusuz, Bandini, Knudsen& Turkekul 2023) ilk kez Türkiye’den bildirilmiş endemik bir mantardır. Pinus nigra subsp. pallasiana yani Anadolu Karaçamı altında keşfedilmiş olan ve henüz Türkçe bir ismi bulunmayan Pseudosperma pamukkalense türünü “Pamukkale Mantarı” olarak sizlere anlatacağız. Tür, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi akademisyenlerinden Türk bilim insanı ve mikolog, Doç. Dr. Oğuzhan KAYGUSUZ hocamız tarafından mikoloji dünyasına tanıtılmıştır.

P. pamukkalense – Pamukkale Mantarı, ilk kez Türkiye’nin güneybatısındaki Akdeniz iklim kuşağında yer alan, Denizli ilinin Pamukkale ilçesinden tanımlanmıştır. “Pamukkalense” tür ismi, mantarın ilk toplandığı Türkiye’nin Denizli ilinin Pamukkale ilçesinden almıştır.

Şapka: P. pamukkalense – Pamukkale mantarı, (MycoBank:—MB844004) holotiptir (Holotype), yani bu türün resmi olarak tanımlanmasında kullanılmış tek bir fiziksel örneğidir. Bu tür fiziksel bir örnek, ya da bu örneklerden bir tanesidir; ancak açıkça holotip olarak belirtilmiştir.

Şapka 20–45 mm genişliğinde olup, ilk başta subkoniktir. Sonra dışbükey ila genişlemiş olabilen şapkası üzerinde bir umbosu, ya bulunmaz, ya da çok az belirgin, düşük bir umboya sahiptir. Kenarlar yani marj önce eğri, daha sonra düz veya genişler ve yaşla birlikte yükselir ve mantar daha sonra umbo çevresinde biraz çöker. Şapka yüzeyi kuru, pürüzsüz ila basık arası ince doğal olarak fibriloz veya hafif rimozdur. Şapka rengi, merkeze doğru soluk açık saman sarısı ila koyu sarı veya sarımsı bir belirti ile soluk kırmızımsı-kahverengimsidir. Kenarlara doğru ise daha soluktur, yaşla birlikte bazı kısımlarda biraz çizgili kahverengimsi renkler olabilir.

Lameller: P. pamukkalense- Pamukkale mantarı lamelleri sık ve yogun olup, eklenmiş, kıvrımlı, hatta subventrikozdur. Lamel renkleri önce beyazdan kremsi beyaza, daha sonra sarımsı kahverengiye değişir. Lamel uçları yani kenarlar ise beyazımsı ila soluk beyaz olup, tüylüdür.

Gövde-Sap: P. pamukkalense sapı 30–50 × 2–7 mm boyutlardadır. Gövde, silindirik, eşit ve beyazdır. Mantar yaşlandıkça beyazımsı kalan veya tabandan sadece hafifçe renk değiştiren enine kuşaklarda, özellikle alt yarıda, hafifçe floközdür. Bağlam beyaz veya beyazımsıya olup, kesildiğinde veya berelendiğinde mantarda herhangi bir renk değişikliği görülmez.

Koku: Koku biraz spermatiktir. Tadı ise belirsizdir.

Spor Baskısı: Basidiosporlar 10. 5‒19.0 X 5.9 – 9 μm boyutlarda, subfazoliform, guttulat, pürüzsüz ve kalın duvarlı olup, %3 KOH içinde uçuk kahverengidir. Basidia 31‒48 X 12‒‒14 μm, klavat ila geniş klavat, tabana doğru kuvvetlice sivrilen, 4- veya ara sıra 2-sterigamat, tanecikli içerikli ve ince duvarlıdır. Pleurocystidia yok.

Habitat: Anadolu Karaçam ormanlarında bulunan bu yeni türün, Eylül başından sonuna kadar kumlu ve kireçli topraklarda, tek başına veya gruplar halinde dağılmış olarak, çoğunlukla 450 m rakamlarda bulunduğu bildirilmiştir. Şu anda sadece Türkiye’nin Ege bölgesinden (Denizli İlinin Pamukkale ilçesinden) bilinmektedir.

Mevsim: Sonbahar (özellikle Eylül ayı içinde).

Yenilebilirlik ve Toksisite: Henüz bilinmiyor. Ama, Pseudosperma cinsinin diğer üyelerinin zehirli olduğu bilindiğinden, bu türünde muhtemelen zehirli olabileceği düşünülmektedir.

Ek bilgiler: Pseudosperma pamukkalense – Pamukkale Mantarı, ilk bakışta Pseudosperma rimosum gibi Pseudosperma cinsinin diğer türleriyle (Pseudosperma himalayense, Pseudosperma aureocitrinum, Pseudosperma arenicola, Pseudosperma mimicum, Pseudosperma pseudo-orbatum, Pseudosperma umbrinellum, Pseudosperma ponderosum, Pseudosperma melleum, Pseudosperma conviviale, Pseudosperma bulbosissimum, Pseudosperma guttuliferum ve Pseudosperma yunnanense) karistirilabilir. Pseudosperma rimosum’dan makroskobik ve mikroskobik karakterler olarak epey farklıdır; Mantar, soluk saman ila kahverengimsi sarımsı tonlu şapka rengi ve daha pürüzsüz şapka yüzeyi, daha büyük basidiosporlar (ortalama 12.9 X 7.0 μm’de), beyazımsı bir uç, dardan genişe klavatlı keilocystidia ve daha uzun caulocystidia kombinasyonu ile ayırt edilir. Bununla birlikte genellikle daha mat, nadasa bırakılan koyu sarı-kahverengimsi tüyler, güçlü fibriloz tüyler yüzeyi ve averajdan daha küçük basidiosporları olduğu bildirilmiştir.

Doç Dr Oğuzhan Kaygusuz kimdir? Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Atabey Meslek Yüksek Okulu, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Ana Bilim Dalı Öğretim Görevlisi Doç Dr. Oğuzhan KAYGUSUZ 1985 Tarsus doğumludur. 

Oğuzhan Kaygusuz hocamızın keşfettiği ve dünyaya ilk kez Türkiye’den duyurduğu mantarlar arasında, Inocybe kusadasiensis (Adalıkümbet Mantarı), Inocybe viscida (Kaygankümbet Mantarı), Volvariella turcica (Anadolu Yumurta Mantarı),  Pluteus anatolicus (Anadolu Çıtkırdısı), Lepiota cremea (Anadolu Pullu Mantarı), Pluteus mediterraneus (Zeytin Mantarı), Pluteus lauracearum (Defne Mantarı), Pluteus vellingae (Vellinga Çıtkırdısı) ve Pseudosperma pamukkalense (Pamukkale Mantarı) bulunmaktadır.

Oğuzhan hocamızın son keşfi olan mantar da (Melanogaster anatolica – Anadolu Karasüngeri) önümüzdeki aylarda yayımlanacaktır. Mantarlı Yaşam ekibi olarak hocamıza “başarılarınız daim olsun inşallah” diyoruz.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Mantarın araştırıp yazılmasında bizlerden yardımlarını esirgemeyen, bu ve birçok mantarı dünyaya ilk kez tanıtan mantarın kaşifi Doçent Doktor Oğuzhan Kaygusuz hocamıza çok teşekkür ederiz. Kendisine minnettarız.

PHYTOTAXA Online Edition da 12.06.2023 tarihinde yayınlanan “Pseudosperma pamukkalense (Inocybaceae: Agaricomycetes), a new species from Turkey” başlıklı makale referans alınmıştır.

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.