Geniş Kirmit Mantarı (Russula adusta)

Russula adusta-Geniş Kirmit Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Russulales

Aile: Russulaceae

Cins: Russula

Tür: Russula adusta

Russula adusta, derin merkezi çöküntüye ve ıslandığında hafif viskoz veya sümüklü bir yüzeye sahip, çapı yaklaşık 15 cm’ye kadar olabilen, açık kahverengi bir şapkaya sahip büyük bir Russula türüdür. Türkçe ismi Geniş Kirmit Mantarı olan türün, ülkemizde Batı ve Doğu Karadeniz Bölgemizde resmi kaydı mevcuttur.

Geniş Kirmit Mantarı-Russula adusta sinonimleri (Synonymy) arasında; Omphalia adusta (1821), Russula nigricans var. adusta (1907), Russula adusta sensu (1887), Agaricus nigricans (1785), Agaricus adustus (1801), Russula nigricans (1838), Agaricus elephantinus (1788), Omphalia adusta ß elephantinus (1821), Agaricus adustus var. elephantinus (1821), Russula elephantina (1838), Agaricus nigrescens (1791), Agaricus elephantinus (1796), Agaricus adustus var. elephantinus (1801), Omphalia adusta var. elephantinus (1821), Lactarelis nigricans (1909), Russula adusta var. coerulescens (1879), Russula adusta f. gigantea (1895), Russula eccentrica (1911), Russula nigricans subsp. eccentrica (1958), Russula nigricans var. eccentrica (2021), Russula subusta (1915), Russula adusta f. rubens(1943) ve Russula adusta var. sabulosa (1986) bulunur.

Şapka: 5 – 15 cm çapında olabilen R.adusta şapkası başlangıçta dışbükey ve dönmüş kenarlı, daha sonra yayılmış dışbükey veya yaygın içbükey, olgunlukta ince pürüzsüz, bazen olgun ve dalgalı bir kenardır. Şapka yüzeyi pürüzsüz, kuru, mat, yağmurlu havalarda yapışkanımsıdır. Mantar şapka rengi, başlangıçta beyazımsı, kahverengi-gri, koyu kahverengi, yaşlı kahverengi, sarı-kahverengi, siyah-kahverengi ve yeşilimsi, zeytin tonlardadır. Şapka kenarları daha açık ve hafif tüylüdür.

Lameller: R.adusta lamelleri çeşitli uzunluklarda kremsi-beyazdır ve bazen birbirine bağlı küçük damar benzeri sırtlarla birleştirilir. Lamel yapısı kalın, ince, batık, önce sarımsı-beyaz, daha sonra kirli koyu sarı, kahverengi, kırmızımsı-kahverengidir, sap üzerinde siyahımsı kirli lekeler gelişebilir.

Gövde-Sap: Sap, 3 – 8 cm boyunda ve 2 – 4 cm çapındadır, silindirik veya sopa şeklinde olup, pürüzsüz veya dikey olarak buruşuk, yoğun, şapkasının yüzeyiyle aynı renktedir. Yani, kahverengi bir allık ile kremsi-beyazdır ve tutulduğunda kirli kahverengiye lekelenir. Genç saplar sert ve sağlamdır, ancak yaşla birlikte oyuklaşırlar.

Eti yani dokusu, yoğun, sert, kırılgan, beyazdır, kesimde yavaş yavaş önce kırmızımsı-griye, daha sonra koyu griye, keskin bir tat ve koku ile renk değiştirir. FeSO4 (demir sülfat) ile reaksiyon eti pembe veya maviye çevirir.

Koku: Mantar gençken sabun gibi, olgunlukta ve yaşlılıkta çürümüş balık gibi kokar.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar siğilli ve oval olup, 7-8 x 6-7 μm boyutlarındadır.

Habitat: R.adusta – Geniş Kirmit Mantarı, hem yaprak döken hem de iğne yapraklı ormanlık alanlarda bulunur. Genellikle tek tek veya küçük dağınık gruplar halinde büyür, ancak genellikle kalın yaprak çöpü altında bulundukları ve kendilerini çok iyi kamufle ettikleri için kolayca görülmez.

Mevsim: Yaz ve Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu Russula türü gastrointestinal rahatsızlığa neden olabilecek toksinler içerdiği için zehirli kabul edilir. Her ne kadar, uzun süre kaynatıldıktan sonra yenilebileceği bazı kaynaklarda yazsa da, biz tüketilmesini önermiyoruz!

Ek bilgiler: Çok olgun ve yaşlı örnekler bazen Asterophora veya Nyctalis cinsinin mantarları, (özellikle N. parasitica ve N. asterophora) tarafından parazitleştirilir. Yani parazit mantarların saldırısına maruz kalan bir Russula türüdür!

Berelendiğinde veya kesildiğinde önce kızaran, sonra da kararan diğer benzer türler arasında Russula acrifolia ve R. dissimulans bulunur.

Russula albonigra ile de benzerler ancak daha sık ve yakın lamelleri vardır. Ayrıca R.albonigra kırmızı ara fazdan yoksun, doğrudan siyaha moraran bir türdür.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.