Sarıtokmak Mantarı (Leotia lubrica)

Leotia lubrica – Sarıtokmak Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Leotiomycetes

Takım: Leotiales

Aile: Leotiaceae

Cins: Leotia

Tür: Leotia lubrica

Leotia lubrica (=Leotia viscosa) İngilizce “Chicken lips” yani tavuk dudağı ismi ile bilinen, Leotia cinsine mensup bir mantardır. Türkiye Mantarları Listesindeki Türkçe ismi Sarıtokmak Mantarıdır.

Mantarın bilinen belli başlı sinonim isimleri arasında; Helotium lubricum (1812), Helvella lubrica (1772), Leotia aurantipes (1944),Leotia gelatinosa (1771), Leotia portentosa (1944), Leotia tremula (1794), Peziza lubrica (1804), Leotia viscosa (1822) bulunur.

Şapka: Sarıtokmak Mantarı şapkası 1-4 cm çapında olup, görünüm olarak değişkenlik gösterir. Ancak, az çok dışbükeydir. Şapka kıvrımlı, kel yani pürüzsüz olup, hafif buruşuk bir yüzeye sahiptir. Mantar taze olduğunda yapışkan, jelimsi veya sümüksüdür. Ancak, bazen kurur. Mantar devetüyü, kahverengimsi sarı, sarı veya zeytin rengidir, yaşla birlikte nadiren koyu yeşil renk alır.

Hymenium (Şapka altı); Leotia lubrica- Sarıtokmak mantarının şapka altı diğer şapkalı mantarlardan oldukça farklıdır. Şapka üstü genellikle kaygan, jelatinimsi ve şeffaf bir görünüme sahiptir, rengi ise genellikle sarıdan zeytin yeşiline kadar değişir. Şapka altı ise diğer şapkalı mantarlardaki gibi belirgin lamel veya gözenekler, borular içermez. Şapkasının alt kısmı, mantarın dış yüzeyi gibi pürüzsüz ve jelatinimsi bir yapıdadır. Sporlu tabakalar, genellikle şapkanın iç kısmında yer alır ve bu yapısı nedeniyle diğer lamelli mantarlardan ayrılır. Bu türün şapka altı daha çok düzgün, bazen hafif buruşuk ve genellikle aynı kaygan dokudadır.

Gövde-Sap: Sap 2-8 cm boyundadır, 1 cm genişliğe kadar kalınlıkta olabilir. Sap yüzeyi kel yani pürüzsüz olup, genellikle küçük soluk pullarla süslenmiştir. Sapım hemen her yerinde az ya da çok eşittir. Mantar taze olduğunda yapışkanımsı, jelimsi veya sümüksüdür. Şapka ile aynı renkte veya daha soluk renklidir. Sapın hasar görmüş, berelenmiş bölümlerinde yavaşça morarma veya koyu yeşile dönme gözlemlenebilir. Sapın boş veya jelatinimsi malzeme ile kaplıdır.

Koku: Koku ve Tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Sporlar 16-25 x 4-6 μm boyutlarında olup, dar elipsoid ila subfuziform görünümlü olan sporları, pürüzsüz ve genellikle kavislidir. Asci yani sporları barındıran, koruyan keseler 8 sporludur.

Habitat: Saprotrofik yani çürükcül bir mantar olan Leotia lubrica, yaprak döken sert ağaçlar veya kozalaklı ağaçlar altında (genellikle yosunlar üzerinde) büyür. Bazen çürüyen ağaçta da bulunabilir.

Türkiye’de Doğu Karadeniz Bölgesinde resmi kaydı vardır. Trabzon ili Yomra ilçesinde bulunan örneklerle türün ilk Türkiye kaydı 2010 yılında yapılmıştır. Bu çalışma, değerli akademisyenlerimiz Prof Dr Ilgaz Akata ve Prof Dr Abdullah Kaya hocalarımızca gerçekleştirilmiştir. Mantarlı Yaşam olarak hocalarımıza çok teşekkür ediyor, başarılarının devamını diliyoruz.

Mevsim: Kış sonundan İlkbahar sonuna kadar habitatlarında bulunurlar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Sümüksü ve jelatinsi bir yapısı olan mantarın, her hangi bir mutfak değeri yoktur, denemeye de değmez.

Ek bilgiler: Her ne kadar bazı kaynaklarda Leotia viscosa ile Leotia lubrica’nın farklı türler olduğu yazsa da, Species fungorumda L. viscosa, L.lubrica’nın sinonimi olarak kayıtlıdır; Bazı kaynaklarda, L. viscosa ile L. lubrica’nın benzer boyut ve şekle sahip olduğu, ancak bu nadir bulunan mantarın, koyu yeşil bir şapkaya sahip olması bakımından farklılık gösterdiği bildirilmiştir.

L. lubrica, yaygın olarak tarçın jölesi olarak bilinen Cudonia confusa ile benzerler. Tür, L. lubrica daha sağlam olması ve C. confusa’nın renklerinin çok daha soluk olmasıyla ayırt edilebilir. Başka bir Cudonia türü olan C. circinans (C. lutea’ya oldukça benzer) da L. lubrica ile benzerlik gösterir: Ancak, rengi (daha kahverengi olan), sporları (daha küçük ve daha ince) ve dokusu (L. lubrica’dan daha az sümüksü ve jelatinimsi) ile ayırt edilebilir.  L. lubrica, daha koyu rengiyle ayırt edilebilen çok daha nadir bulunan L. atrovirens ile de karıştırılabilir. Leotia infundibuliformis mantarı da benzer boyut ve renktedir, ancak altında buruşuk yüzeyin gövdeye akıt olduğu huni bir şapka geliştirir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.