Yalancı kazayağı (Hygrophoropsis aurantiaca)

Hygrophoropsis aurantiaca – Yalancı kazayağı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Hygrophoropsidaceae

Cins: Hygrophoropsis

Tür: Hygrophoropsis aurantiaca

Yaygın olarak sahte sarıkız, yalancı kazayağı, yalancı kantarel olarak bilinen Hygrophoropsis aurantiaca, Hygrophoropsidaceae familyasından mutfak değeri olmayan, zehirli kabul edilen bir mantar türüdür. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) kitabındaki ismi ise Zerşapka’dır. Türkiye’de kaydı yapılan bölgelerimiz, Orta ve Doğu Karadeniz Bölümü ile Orta Fırat Bölümüdür.

Avusturyalı doğa bilimci Franz Xaver von Wulfen, sahte kanterli 1781’de Agaricus aurantiaca olarak tanımladı ve hem gerçek chanterelle benzerliğine, hem de insanların onları şaşırtma eğilimine dikkat çekti. Bu mantar daha sonra Clitocybe cinsine yerleştirildi, ancak çatallı lamelleri ve dekstrinoid sporlarının Paxillus ile bir ilişkiye işaret ettiği gözlemlendi. Genetik analizler, Boletales takımına ait olduğunu ve boletlerle daha yakından ilişkili olduğunu doğruladı. Hygrophoropsis aurantiaca, görünüşteki genel benzerlikler nedeniyle gerçek chanterelles (cins Cantharellus) ile karıştırılmıştır. Bununla birlikte, Hygrophoropsis aurantiaca’nın çatallı lamelleri, sıklıkla merkez dışı sap yerleşimi ve dekstrinoid sporları Paxillus ile bir ilişki olduğunu öne sürerek, Rolf Singer’ı 1946’da Paxillaceae ailesinde Hygrophoropsis cinsini sınıflandırmaya yöneltmiştir. Fransız mikolog René Charles Joseph Ernest Maire (1878 – 1949), 1921’de bu türü Hygrophoropsis cinsine transfer etti ve bunun üzerine şu anda kabul edilen bilimsel adı Hygrophoropsis aurantiaca’yı aldı. 

Sinonimleri: Agaricus aurantiacus Wulfen (1781), Merulius aurantiacus (Wulfen) J.F.Gmel. (1792), Cantharellus aurantiacus Krombh. (1841), Clitocybe aurantiaca (Wulfen) Stud.-Steinh. (1900)

Şapka: Mantarın gövdeleri sarı-turuncu renktedir ve 8 cm’ye kadar olan huni şeklinde şapkaya, keçe benzeri bir yüzeye sahiptir. Şapkanın alt tarafındaki ince, genellikle çatallı lamelleri, aksi takdirde düz olan çubuğun uzunluğu boyunca kısmen aşağı doğru ilerler. 8 cm boya ulaşabilen şapka dışbükey, geniş dışbükey, düz veya sığ basıktır. şapka yüzeyi çok ince kadifemsi ve yumuşaktır. Şapka rengi turuncudan kahverengimsi turuncuya veya olgunlaşma ile kahverengimsi sarıya değişir.

Lameller: Gövdeden aşağı doğru yayılım gösteren lameller,  sık aralıklı ve yoğundur. Ardı sıra, tekrar tekrar çatallaşan lamelleri soluk turuncu ile parlak turuncu renkli olup, yumuşaktırlar.

Gövde-Sap: Sap 2-5 cm uzunluğunda ve 1 cm kalınlığa kadar olabilir. Genellikle biraz merkez dışı, aşağı yukarı eşit veya tabana doğru bir şekilde şişmiş, kapak gibi renkli veya daha soluk;  kahverengimsi renk değiştiren, kel veya çok ince kadifemsidir. Mantarın etli kısımları ince ve beyazımsıdır.

Koku: Hafif Hoş bir kokusu olduğu bildirilse de, koku ve tad bu mantar için ayırt edici bir özellik değildir.

Spor Baskısı:  Sporlar 5-7 x 3-4 µm boyutlarındadır. Elipsoid, pürüzsüz, dekstrinoid, veya hem inamiloid hem de dekstrinoid sporları mevcuttur. Spor baskısı rengi beyazdır.                   

Habitat: Ormanlık ve fundalıklarda ve bazen bahçecilik ve peyzajda kullanılan ağaç yongalarında yetişirler. Saprobik bir mantardır ve çürüyen orman çöplerinde ve odunsu döküntülerde, genellikle kozalaklı ağaçların altlarında bolca bulunurlar. Dünyada yaygın bir dağılım gösteren bu sahte kantarele ülkemizde Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri ile Orta Fırat Bölümünde rastlanmış ve bunlar resmî kayıt altına alınmıştır.

Mevsim: Asıl mevsimi Yaz ve Sonbahardır, fakat ılıman ülkelerde buna Kış da ilave edilebilir.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Mantarın yenilebilirliği ile ilgili raporlar değişkenlik göstermektedir. Günümüzde mutfak değeri olmayan bir tür olarak bildirilmiş, buna ek olarak birçok kaynakta zehirli tür olarak kabul edilmiştir. Eskiden bazı ülkelerde yendiği de kayıtlara geçmiştir. False Chantrelle – Yalancı Kazayağı bizde de zehirli kabul edilir ve ciddi sindirim sorunlarına neden olabileceği unutulmamalıdır. İçerdiği toksinler arasında yüksek düzeyde şeker alkolü arabitol içerir. Mantar 1999 yılına kadar bazen yenilebilir (lezzetli olmasa da) olarak tanımlanmıştır. Sonrasında zehirli olarak işlem görmüştür.

Ek bilgiler: Hygrophoropsis aurantiaca için tanımlayıcı özellikler arasında tekrar tekrar çatallanmış turuncu lameller, yumuşak kapak yüzeyi, beyaz spor baskısı  ve dekstrinoid sporlar sayılabilir.  Yerde, genellikle çürüyen ağaçların yakınında, iğne yapraklı ağaçların altında bulunurlar.

Hygrophoropsis aurantiaca ile Kazayağı olarak bildiğimiz Cantharellus cibarius (ve özellikle doğu Kuzey Amerika’daki Cantharellus cinnabarinus) yüzeysel bir benzerlik gösterir ve genellikle saha rehberlerinde False Chantrelle- Yalancı Kanterel adı verilir. Bununla birlikte, chanterelles’den farklı olarak, Hygrophoropsis aurantiaca, sahte lamellerden ziyade gerçek lameller bulunur ve sert etli, sağlam Kazayağı ile karşılaştırıldığında Hygrophoropsis aurantiaca yumuşak, dayanıksız bir mantardır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.